Był miesiąc temu. Ale czymże jest miesiąc w stosunku do wieczności? Dzień Języka Rosyjskiego, chociaż obchodzony raz w roku 6 czerwca w dzień urodzin jednego z największych i najważniejszych poetów rosyjskich – Aleksandra Siergiejewicza Puszkina (Александра Сергеевича Пушкина), ma na celu popularyzację języka rosyjskiego, a nie zajmowanie się nim tylko od święta.
Z tego względu miesiąc opóźnienia (wynikający z popularyzacji języka rosyjskiego właśnie) nie ma większego znaczenia. Puszkin wielkim poetą i pisarzem był – jego wkład w rozwój literatury rosyjskiej jest absolutnie bezsprzeczny. Więcej o nim samym i jego utworach znajdziecie nie tylko na rosyjskiej Wikipedii, ale także na stronie Rosyjskiej Wirtualnej Biblioteki (rvb.ru). Przy okazji można sięgnąć i do biblioteczki samego Puszkina.
W międzyczasie przypomniała mi się pieśń Bułata Okudżawy związana z Puszkinem – А всё-таки жаль… Oczywiście zachęcam do posłuchania i do pośpiewania:
Puszkin i jego dzieła
Kiedy mówimy „Puszkin”, myślimy nie tylko o setkach jego wierszy, ale też o:
- poematach – przykładowo Rusłan i Ludmiła (Руслан и Людмила), Jeniec kaukaski (Кавказский пленник), Mozart i Salieri (Моцарт и Сальери)
- powieści poetyckiej Eugeniusz Oniegin (Евгений Онегин),
- dramacie Borys Godunow (Борис Годунов),
- prozie, w której zawierają się moje ukochane Opowieści świętej pamięci Iwana Pietrowicza Biełkina (Повести покойного Ивана Петровича Белкина) oraz Dama pikowa (Пиковая дама),
- bajkach – będzie to na przykład Bajka o rybaku i rybce (Сказка о рыбаке и рыбке) czy Bajka o carze Sałtanie, o jego synu, sławnym i potężnym bohaterze, księciu Gwidonie Sałtanowiczu i o pięknej księżniczce Łabędzicy (Сказка о царе Салтане, о сыне его славном и могучем богатыре князе Гвидоне Салтановиче и о прекрасной царевне Лебеди).
Wiele z tych utworów doczekało się naukowego opracowania (w literaturoznawstwie powstał nawet osobny nurt – puszkinistyka; badacze to z kolei puszkinolodzy albo puszkiniści; wśród polskich badaczy można wymienić Włodzimierza Spasowicza, Józefa Tretiaka, Mariana Zdziechowskiego Ryszarda Łużnego, Łucję Skotninicką – więcej informacji w bibliografii). Komentarze krytyczno-literackie znajdziecie w akademickim e-wydaniu tychże dzieł (pushkin-digital.ru). Polecam też zbiór artykułów naukowych poświęconych dziedzictwu Puszkina opublikowanych w „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Rossica”.
Zaznajomić się z twórczością Puszkina możecie nie tylko w języku polskim bądź rosyjskim. Projekt Gutenberg oferuje dostęp do wybranych dzieł Puszkina w różnych językach. Polecam tam zajrzeć, choć wyszukiwanie nie należy do najłatwiejszych (pojawiają się dzieła innych autorów, a część utworów Puszkina wyświetla się po wpisaniu drugiego hasła – „pushkin”. Porównajcie sami).
Nowe oblicze języka rosyjskiego
Okres, w jakim żył i tworzył Puszkin (Złoty Wiek w literaturze rosyjskiej), przypadł na czas kształtowania się tożsamości narodowej, a przez to tworzenia współczesnego języka rosyjskiego – z mieszaniny staroruskiego i (staro-)cerkiewno-słowiańskiego (SCS) zaczął się wyłaniać język literacki dający podwaliny pod ustanowienie norm i zasad języka rosyjskiego. Nie znaczy to jednak, że język od czasów Puszkina już się nie zmieniał – bo się zmieniał – ale wkład Puszkina widoczny jest do dzisiaj. Zobaczcie wykład poświęcony krótkiej historii rozwoju języka rosyjskiego od Petersburskiego Uniwersytetu Państwowego Язык, на котором говорил Пушкин (spbu.ru).
Warto też zapoznać się z krótkimi filmikami związanymi z książką Как Пушкин русский язык изменил, której autorką jest Marina Ułybyszewa (Марина Улыбышева). Filmiki pod tym samym tytułem znajdziecie chociażby na kanale Библиотеки Архангельска lub na kanale Городская детская библиотека No32 г.Домодедово.
Przy okazji warto poczytać także ciekawostki związane z językiem rosyjskim:
- te, które dotyczą Puszkina: А за работу кто заплатит – Пушкин? (gramota.ru), «Пушкин – наше все» — как и почему появилась эта фраза (culture.ru),
- i te inne, pozostałe, z Puszkinem niemające już nic wspólnego: Интересные факты о русском языке (marjulia).
Moskwa imienia Puszkina
W Moskwie funkcjonują różne instytucje i miejsca związane z Puszkinem bądź nazwane jego imieniem. Mamy więc państwowe muzeum (Государственный музей А.С. Пушкина) z izbą pamięci (Мемориальная квартира А.С.Пушкина), muzeum sztuk pięknych (Государственный музей изобразительных искусств имени А.С. Пушкина), uczelnię (Государственный институт русского языка им. А.С. Пушкина), teatr (Театр имени Пушкина), historyczną restaurację (Кафе Пушкинъ). Jest kilka pomników poświęconych Puszkinowi. Od niedawna pomnik taki stoi na lotnisku Moskwa-Szeremietiewo, a znalazł się tam nieprzypadkowo.
W 2019 roku, kiedy obchodzono okrągłą rocznicę urodzin Puszkina, prezydent Rosji podpisał dekret zmieniający nazwę lotniska Moskwa-Szeremietiewo – od tego momentu obowiązuje nazwa Port lotniczy Moskwa-Szeremietiewo im. A.S. Puszkina (ros. Аэропорт Шереметьево имени А. С. Пушкина). Więcej o zmianie przeczytacie w poniższych artykułach:
- W Moskwie wylądujemy na Puszkinie. Szeremietiewo zmieniło nazwę (rp.pl),
- Из Москвы теперь можно улететь из аэропорта им. Пушкина. Путин поменял названия российских гаваней, но Пулково не тронул (fontanka.ru),
- Выставка „А.С. Пушкин и Москва”. Открытие памятника / Международный аэропорт Шереметьево (svo.aero).
Na samym lotnisku byłam jak do tej pory podczas dwóch swoich podróży – pierwszej, w lutym 2018 roku, do Moskwy, kiedy przyleciałam na konferencję w Instytucie Puszkina, oraz drugiej, w grudniu 2019 roku, kiedy przesiadałam się na lot do Soczi, a w drodze powrotnej do Warszawy. Łapcie kilka zdjęć pokazujących potencjał językowo-kulturowy lotniska oraz kilka z Instytutu.
Obchody Dnia Języka Rosyjskiego
Od 2010 roku, kiedy ONZ ustanowił Dzień Języka Rosyjskiego, święto obchodzi się na wiele sposobów (Google nie kłamie, wyniki też nie). W związku z tegorocznymi obchodami organizacja Россотрудничество (i jej filia w Warszawie) opublikowała na Facebooku kilka ciekawych postów:
- 6 июня – День русского языка,
- 6 июня 1799 года – День рождения Александра Пушкина,
- Стихи Пушкина звучат по всему миру,
- akcja #ЧитаемПушкинаНаУлицеПушкина: ogłoszenie, recytacja pierwsza, recytacja druga.
Na koniec przeglądu publikacji mogę Wam tylko złożyć (spóźnione z lekka, ale nadal szczere) życzenia: С Днём русского языка, дорогие друзья!
Joanna
Bibliografia
Godowicz-Liszkowa A., „Borys Godunow” Aleksandra Puszkina w polskich przekładach i krytyce literackiej w latach 1827–1917, „Rusycystyczne Studia Literaturoznawcze”, t. 1, 1977, s. 23–32 [online:] Rusycystyczne_Studia_Literaturoznawcze-r1977-t1-s23-32.pdf (muzhp.pl) (dostęp: 30.06.2021).
Piwowarska D., Ryszard Łużny jako puszkinolog, „Roczniki Humanistyczne”, t. XLVIII-XLIX , zeszyt 7, 2000–2001, s. 51–60.
Instytut Filologii Słowiańskiej UWr – Skotnicka Łucja (uni.wroc.pl).
