Esperanto jest jednym z tych języków, których zasady poznaje się niemal w kilka minut. Dlaczego? Ponieważ jak i polski zaliczany jest do grupy języków indoeuropejskich. Słowotwórstwo esperanta oparte zostało o rdzenie wyrazowe słów już istniejących, stąd, przystępując do nauki, znasz około dwadzieścia procent wyrazów. Znając inne języki (jak angielski, francuski, hiszpański, niemiecki, włoski i rosyjski), w zasadzie będziesz w stanie rozumieć esperanto. Oczywiście to uproszczenie, ale w tej bajce jest duże ziarnko prawdy. Dzięki niniejszemu wpisowi poznasz podstawy języka esperanto!
Tutaj przeczytasz o najważniejszych sztucznych językach w historii.
Podstawy języka esperanto – spróbujesz?
Język esperanto ma 28 liter, z których 22 są takie same, jak w języku polskim, i tak samo czytane, plus 6 dodatkowych, diakrytycznych: ĉ (czyt.: [cz]), ĝ [dż], ĥ [ch], ĵ [ż], ŝ [sz], ŭ [ł]. Wymowa dla Polaków nie stanowi problemu. Po prostu akcent pada na przedostatnią zgłoskę, a więc tak samo, jak i w polskim. Esperanto jest językiem aglutynacyjnym, co oznacza, że do rdzenia słowotwórczego dodaje się afiksy (przyrostki i przedrostki), z których tworzy się słowa. Np.: laboro – ’praca’, labori – ’pracować’, laborejo – ’miejsce pracy’, laboristo – ’pracownik’ itp.
Wszystkie rzeczowniki, za wyjątkiem osobowych, są nijakie i kończą się literą -O, np.: viro – ’mężczyzna’, polo – ’Polak’, laboro – ’praca’, pomo – ’jabłko’, rido – ’śmiech’, kuko – 'ciasto’.
Rodzaj żeński tworzymy używając przyrostek –IN, np.: virino – kobieta, polino – Polka. Liczbę mnogą tworzymy przez dodanie –J, np.: polinoj – Polki, pomoj – jabłka.
Zaimki osobowe to: mi – 'ja’; vi – ’ty’, 'wy’; li – 'on’; ŝi – 'ona’; ĝi – ’ono, to (rzeczy, zwierzęta)’, ni – ’my’, ili – ’oni’.
Przymiotniki mają końcówkę -A, np.: bela polino – ’ładna Polka’; bona, sed laŭta laboro – ’dobra, lecz głośna praca’; pura telero – ’czysty talerz’.
Dodając przedrostek MAL- uzyskujemy odwrotność pojęcia, np.: malbelaj, malpuraj kaj malbonaj pomoj – ’brzydkie, brudne i złe jabłka’.
Esperanto ma tylko trzy przypadki, lecz tylko jeden, biernik, sygnalizowany jest końcówką -N. Inne przypadki nie mają końcówek.
Przysłówki kończą się literą -E, np.: facile – ’łatwo’, malfacile – ’trudno’, laŭte – ’głośno’, mallaŭte – ’cicho’.
Bezokoliczniki kończą się literą -I, np.: fari – ’robić’, manĝi – ’jeść’, labori – ’pracować’, ŝati – ’lubić’, ridi – ’śmiać się’, vidi – ’widzieć’, skribi – ’pisać’, paroli – ’rozmawiać’.
Czasy
są trzy: teraźniejszy, końcówka -AS, przeszły -IS i przyszły -OS.
Tryb rozkazujący: -U, przypuszczający -US, np.: mi faras kukon – ’ja robię ciasto’; vi ŝatis ridi laŭte – ’lubiłeś/lubiliście śmiać się głośno’; ŝi vidos belajn virojn – ’ona zobaczy przystojnych mężczyzn’; skribu interesan libron – ’napisz interesującą książkę’; ili manĝus bone, se ili havus purajn telerojn – ’oni zjedliby dobrze, gdyby mieli czyste talerze’.
To oczywiście nie wszystko, ale też i nie mało. Chcąc wiedzieć więcej, zajrzyj na przykład tu: http://www.akademio-de-esperanto.org/fundamento/gramatiko_pola.html
