Anglicy pytają o pogodę, my Polacy o to “jak się masz”. Nigdy nie spodziewałabym się, że ktoś rozpoczynając niezobowiązującą rozmowę lub chcąc zagłuszyć panującą ciszę, zapyta mnie o to czy jadłam. A jednak. Chiny – kraj nowości, niezrozumienia i pewnych zabawnych sytuacji, z których wyjście jest nie lada krępującym wyzwaniem. To właśnie tam po raz pierwszy usłyszałam, od kompletnie obcej osoby, pytanie czy jadłam.
W języku chińskim zwrot ten brzmi następująco: 你吃了吗?(Ni chi le ma?) Zaimek 你Ni (Ty) w połączeniu z czasownikiem 吃chi (jeść) oraz strukturą pytającą 吗 ma?, wraz z partykułą 了(le) sugerującą, iż czynność została wykonana w niedalekiej przeszłości ( 了po czasowniku) tworzą pytanie, które nie raz, zwłaszcza na początku mojej przygody z Chinami, wprawiło mnie w nie lada osłupienie. Co odpowiedzieć? Dlaczego jest to informacja, której rozmówca oczekuje? O co w ogóle chodzi?
Jabłkowy small talk
Moja niewiedza i dezorientacja sięgnęły zenitu, kiedy przeuroczy i przesympatyczny Pan dostarczający wodę pitną do mojego małego, obskurnego mieszkanka, po raz kolejny zadając mi wspomniane pytanie, nie usłyszał standardowej odpowiedzi 吃完了(chi wan le) – dosłownie” skończyłam jeść” lub 已经吃过了(yijing chi guo le) – już zjadłam, ale otrzymał ode mnie jabłko. Dlaczego jabłko? Jak to dlaczego? Pyta mnie czy jadłam, to może sam jest głodny lub w jakich chiński pokrętny sposób sugeruje, że zjeść powinniśmy tu i teraz. Stąd też jabłko.
Trudno jest opisać zdziwienie, jakie pojawiło się na jego twarzy, sugerujące iż nie to miał na myśli zagajając po raz enty. Na tym skończyły się nasze pogaduchy znad wody. Ale dlaczego takie pytanie? Dlaczego nie zapytać o coś innego? Kultura jedzenia w Chinach jest głęboko zakorzeniona i celebrowana. Część podań oraz osób wiąże to z historią głodu i niedostatku zwłaszcza w jedzeniu. Ja natomiast wiążę to z całkowitym poddaniem się wspaniałej tradycji spędzania czasu nad talerzem pełnym wyśmienitego 大盘鸡(da pan ji), załatwianiem biznesów przy talerzyku z fasolą, popijając ostrym 白酒(bai jiu), obchodzeniem urodzin przy parującym 火锅(huo guo). Chińczycy żyją jedzeniem.
Chińska kultura jedzenia
To właśnie w restauracjach załatwia się wszystkie istotne sprawy czy interesy. Istnieje szereg niepisanych zasad jedzenia w towarzystwie, które każdy powinien przestrzegać jeśli nie chce narazić się na zaskoczenie i zdezorientowanie głodnych smakoszy. Jedną z takich zasad, na które zwróciłam uwagę podczas pobytu w Państwie Środka jest zamawianie co najmniej dwóch dań na osobę, czego efektem jest stół zastawiony po brzegi przeróżnymi potrawami, których w większości my, przyjezdni, nie potrafimy nawet nazwać.
Kolejną istotną rzeczą jest spróbowanie każdej potrawy – jest to wyraz szacunku dla pozostałych uczestników uczty. Kwestia pałeczek również spędza sen z powiek niedoświadczonym laowai’om (老外laowai – potocznie zagraniczny), którzy nie tylko z podstawowym ich użyciem, ale również z obyczajami z nimi związanymi, mają nie lada problem. Nie należy np. bawić się pałeczkami, czy też wbijać ich w jedzenie zwłaszcza w miskę ryżu – takie zachowanie przynosi nieszczęście i jest wysoce niewskazane podczas wspólnego posiłku. Ale temat etykiety przy stole to temat rzeka.
W Chinach na pierwszy rzut oka panuje pewien chaos. Tłok, zamieszanie na ulicach, oplute chodniki. Jednakże jeśli chodzi o etykietę, zachowanie w określonych sytuacjach czy też podejście do jakże ważnych życiowych spraw typu jedzenie, jest to chyba jeden z najbardziej poukładanych azjatyckich krajów w jakim było dane mi przebywać.
Indeks słów:
你吃不吃 – Ni3 chi1 bu4 chi1 – jadłeś/jadłaś?
你吃了吗 – Ni3 chi1 le0 ma0 jadłeś/jadłaś?
你 – Ni3 – Ty
吃 – chi1 – jeść
吗 – ma0 – partykuła pytająca
了 – le0 – partykuła le
吃完了 – chi1 wan2 le0 – skończyłem/skończyłam jeść
已经吃过了– yi3 jing1 chi1 wan2 le0 – już zjadłem/zjadłam
大盘鸡 – da4 pan2 ji1 – wielki talerz kurczaka
白酒 – bai2 jiu3 – biały alkohol (chińska wódka)
火锅 – huo3 guo1 – hot pot
老外 – lao3 wai4 – zagraniczny
