Wybierając się do Bułgarii, warto porzucić znane turystyczne szlaki, a zainteresować się mało znanymi ścieżkami, które skrywają prawdziwe perełki. Ten piękny kraj nigdy nie przestaje mnie zadziwiać ciekawymi miejscami, swoją bogatą historią, kulturą oraz smacznymi i zdrowymi przysmakami. Dziś przedstawiam kolejny artykuł z cyklu Bułgaria, jakiej nie znacie. Trzy kilometry od kurortu Złote Piaski jest bardzo ciekawe miejsce, które warto odwiedzić: klasztor wykuty w skale – Aładża Monastyr [Aladzha Monastery/Аладжа манастир].
Położenie
Aładża Monastyr to średniowieczny klasztor wykuty w skale, położony w północno-wschodniej Bułgarii (dokładniej siedemnaście kilometrów na północ od centralnej Warny oraz trzy kilometry na zachód od kurortu Złote Piaski), w chronionym rezerwacie leśnym przylegającym do parku przyrody Złote Piaski.
Ze Złotych Piasków do obiektu można dojść na piechotę, ale zważywszy na fakt, że w Bułgarii w miejscach oddalonych od głównych atrakcji turystycznych wciąż jest słabo rozwinięta infrastruktura dla pieszych, ten sposób dotarcia może być dosyć ekstremalny. Dojazd do kompleksu skalnego miejskimi autobusami możesz sprawdzić na stronie moovit.com.
Pochodzenie nazwy klasztoru Aładża Monastyr
Chrześcijańska nazwa klasztoru nie jest znana. Słowo Aladzha/Аладжа [Aładża] jest pochodzenia persko-tureckiego i oznacza ‘pstry’ lub ‘kolorowy’. Nazwa prawdopodobnie pochodzi od pozostałości kolorowych fresków lub szarobiałego koloru ścian jaskini.
Historia
Jaskinie klasztorne zostały wykute w pionowym krasowym klifie (o wysokości dwudziestu pięciu metrów) na dwóch poziomach. W skład kompleksu wchodzą: dwie cerkwie, cele mnichów, kaplica, jadalnia, krypta oraz katakumby. Katakumby niestety w czasie naszego pobytu nie były dostępne. Tutejsze jaskinie powstały na wapiennym dnie nieistniejącego już Morza Sarmackiego, które pokrywało dwanaście milionów lat temu prawie całą południowo-wschodnią Europę.
Klasztor był poświęcony Świętej Trójcy; prawdopodobnie przetrwał on do początku XVIII wieku. Od XII do XIV wieku spotykała się w nim społeczność klasztorna II Cesarstwa Bułgarskiego. W pobliżu znajdują się także pozostałości klasztoru z IV-VI wieku, o czym świadczą znaleziska pochodzące z tego okresu – między innymi ceramika, monety z czasów Justyniana I Wielkiego (527-565) oraz resztki metalowej kadzielnicy.
Po najeździe Turków na Bułgarię pod koniec XIV wieku klasztor przerwał swoją działalność, lecz znaleziony srebrny pierścień z pieczątką z XVIII wieku wskazuje na to, że klasztor w okresie niewoli pośród miejscowej ludności nadal był obiektem kultu.
Bracia Karel i Hermen Szkorpił – założyciele bułgarskiej archeologii
Po odzyskaniu niepodległości Bułgaria potrzebowała specjalistów, którzy mogliby zorganizować administrację i edukację w nowo powstałej Bułgarii. Wielu specjalistów pochodziło z Czech. Przeglądając bułgarskie strony, natrafiłam ostatnio na artykuł, w którym pada stwierdzenie: „Rosja uwolniła nas od jarzma tureckiego, a Czesi sprawili, że jesteśmy Europejczykami”. Takimi wielkimi Czechami, którzy cieszą się dużym uznaniem Bułgarów, są archeologowie Karel Škorpil oraz Václav Hermengild Škorpil – założyciele bułgarskiej archeologii oraz pionierzy bułgarskiego muzealnictwa.
Obaj bracia przyjechali do Bułgarii w 1881 roku na zaproszenie bułgarskiego Ministra Oświaty Konstantyna Ireczeka [Konstantin Josef Jireček], również Czecha. Właśnie dzięki braciom Szkorpił rozpoczęły się systematyczne badania klasztoru skalnego Aładża, a później dzięki ich staraniom w 1912 roku obiekt ten został uznany za zabytek.
Bracia Szkorpił byli zafascynowani olbrzymią ilością zabytków z różnych epok historycznych. Chcąc zachować wszystkie skarby kultury, poświęcili całe swoje życie na upowszechnianie w młodym państwie podstaw archeologii oraz stworzenie szerokiej sieci muzeów oraz kolekcji muzealnych. Karel Szkorpił w ciągu pięćdziesięciu lat swojej zawodowej działalności opublikował samodzielnie lub wspólnie z bratem około stu pięćdziesięciu prac naukowych, w tym trzydzieści z nich w języku niemieckim, rosyjskim i czeskim. Oprócz tego był jednym z założycieli Muzeum Archeologicznego w Warnie, a także Towarzystwa Archeologicznego w Warnie (1901). Zasługi naukowe obejmują również wykopaliska archeologiczne i odkrycia na terenie pierwszej stolicy Bułgarii – Pliski.
Legendy wokół Aładża Monastyru
Wyjątkową, mistyczną atmosferę tego miejsca wzbogacają miejscowe legendy o błądzących pośród ruin duchach mnichów, tajemniczych światełkach oraz leśnych bóstwach. Podobno chronią one niekończące się podziemne labirynty pełne skarbów, które zostały ukryte przez mnichów przed tureckimi najeźdźcami. Każdej wiosny można spotkać najsłynniejszego ducha mnicha – którego zwą Rim papa – błądzącego pośród ruin. O wschodzie i zachodzie słońca, kiedy zbliża się pora modlitwy, można usłyszeć szepty mnichów oraz niedokończone ciche śpiewy liturgiczne.
Jeśli chcecie dowiedzieć się więcej o legendach Aładża Monastyru, polecam kupić w muzealnym sklepie książkę. Zawiera ona krótkie informacje historyczne dotyczące zabytku oraz dziewięć legend przedstawiających dzieje skalnego monastyru.
Ciekawostka
Aładża Monastyr jest najsłynniejszym spośród eremickich klasztorów skalnych, jakie działały na bułgarskim wybrzeżu w XIII-XIV w.
Jaskinia jest głównym symbolem chrześcijańskich świąt Bożego Narodzenia oraz Zmartwychwstania Pańskiego. Nic więc dziwnego, że wczesnochrześcijańskie zakony z IV-VI wieku praktykowały swoją wiarę w jaskiniach. Badacze uważają, że istnienie średniowiecznych klasztorów w skałach jest kontynuacją tradycji związanej z narodzinami i śmiercią Zbawiciela.
Od 2009 roku na terenie zabytku odbywają się audiowizualne pokazy Legendy Aładża Monastyru.
W czasie pobytu w Bułgarii przyda Ci się mini-słownik podstawowych wyrazów. Słownik znajdziesz na końcu artykułu Co wino ma wspólnego z nauką języków obcych?
Literatura:
Bułgaria. Pejzaż słońcem pisany. Autor: Robert Sendek Przewodnik Seria: Bezdroża Classic Wyd. Helion 2015.
Аладжа Монастырь. Валери Кинов. Изд. Славена. Варна 2005.
Легенда Аладжа Монастыря. Кинов. Изд. Славена. Варна 2002.
Internet:
https://pl.wikipedia.org/wiki/Konstantin_Jireczek
https://bg.wikipedia.org/szkorpil
