Flamandzki niderlandzki i jego niestandardowe oblicze

Użytkownicy języka niderlandzkiego w Belgii często nazywają swój język Vlaams (’flamandzkim’), a nie Nederlands (’niderlandzkim’). Hmm…dlaczego? To w jakim języku mówi się w Belgii? Poprzez te różnice w nazewnictwie podkreślają, który język jest używany w Belgii, a który w Holandii, czyli Królestwie Niderlandów. Termin flamandzki kojarzy się również z samą Flandrią, a nie z całą Belgią.

Pierwotnie słowo to nie było jednak nazwą języka używanego na tym terenie. Termin ten odnosił się do Hrabstwa Flandrii, które istniało przez aż 933 lata i które to dało początek nazwie używanego tam języka: średniowiecznego Vlaemsch. Słowo to zostało po raz pierwszy użyte przez poetę Jacoba van Maerlanta w XIII wieku. Często zmieniająca się sytuacja językowa we Flandrii, która regularnie znajdowała się w rękach ludności francuskojęzycznej, zaczęła się stabilizować dopiero w XIX wieku, kiedy to Ruch Flamandzki rozpoczął walkę o równość praw językowych lokalnej niderlandzkojęzycznej społeczności doznającej dyskryminacji z powodu uprzywilejowanej pozycji języka francuskiego.

Podczas nauki języka niderlandzkiego istnieje możliwość, że o Belgii zapomnisz lub że zejdzie ona na drugi plan. Przez polską tendencję do nazywania języka niderlandzkiego „holenderskim”, nie utożsamiamy serduszka Unii z tym językiem. I jeżeli chcesz mnie teraz zaatakować, mówiąc, że język niderlandzki pochodzi z Holandii, więc ma ona pewnego rodzaju monopol na język – wpadasz w pułapkę. Pierwsze zapiski w tym języku pochodzą z Flandrii! I tu Cię mam! Chcesz się uczyć dalej? To pora Cię zmartwić.

Różnice między językiem potocznym w Belgii i w Holandii są większe niż między językiem angielskim na Wyspach Brytyjskich, w Stanach Zjednoczonych czy w Australii. A rzecz wcale nie dotyczy jedynie akcentu, który znacząco się różni w zależności od regionu. Znacząco przez duże Z. 

Spójrzcie zresztą sami na poniższą grafikę. To zrzut ekranu, na którym widnieje belgijska reklama jednego z teatrów zapisana w języku potocznym. (Na polski możemy przetłumaczyć ją jako: 'Wyglądasz tak ładnie, kiedy się śmiejesz’).

Odmiana czasownika „być” jest zazwyczaj jedną z pierwszych rzeczy, jakich uczymy się podczas spotkania z nowym językiem. W odmianie flamandzkiej przebiega ona według własnych zasad. Belg z krwi i kości nie powie ik ben i jij bent (’ja jestem i ty jesteś’), lecz ik ben i gij zijt. Skąd to dziwaczne zijt? Najprawdopodobniej jest to pozostałość po niemieckich dialektach.

Formy zaimka osobowego, dzierżawczego i zwrotnego również znacząco różnią się między książkowym niderlandzkim a rzeczywistością językową napotkaną we Flandrii. Jedną z głęboko zakorzenionych cech odmiany flamandzkiej jest używanie formy ge/gij zamiast standardowego je/jij (’ty’), uw zamiast je/jouw (’Pani/Pański’ zamiast 'Twój’) oraz u zamiast je (forma zaimka zwrotnego ‘się’ odnosząca się do drugiej osoby liczby pojedynczej zmienia się w formę grzecznościową). Ale dość już tego, przejdźmy do słownictwa i słowotwórstwa…

Jak widzisz, flamandzki niderlandzki ma swój charakterek. Nie porównuj go jednak do śląskiego czy kaszubskiego. Odmiana flamandzka nie ma ani statusu miejscowego dialektu czy regiolektu, ani osobnego języka. To potoczny język niderlandzki Flandrii, który jednak znacząco różni się od oficjalnej wersji języka. Mówimy o jednym języku niderlandzkim, odmiany holenderskiej i belgijskiej, co pokazuje poniższa grafika. Na naszym polskim podwórku granica pomiędzy językiem standardowym a potocznym jest nieporównywalnie mniejsza.