Tęsknicie już za wiosną? Choć astronomiczna wiosna przyjdzie w tym roku dopiero 20 marca, to w Bułgarii wiosenne obchody rozpoczynają się już w pierwszy dzień marca. Czym jest “martenica” oraz co trzeba zrobić, by przyśpieszyć nadejście ciepłych dni, zdradzą nam bułgarskie martenicowe zwyczaje. A kilka piosenek na końcu artykułu pomoże nie tylko przyśpieszyć nadejście wiosny, ale również utrwalić bułgarskie słówka.
1 marca w Bułgarii obchodzony jest Dzień Babci Marty (bułg.: Баба Марта). Zgodnie z bułgarską tradycją marzec jest miesiącem nadejścia wiosny. Z tej okazji pierwszego dnia marca ma miejsce ludowe święto połączone z symbolicznym pożegnaniem zimy i powitaniem wiosny. W języku bułgarskim marzec to “mart” [Март] i według ludowego przekazu jest imieniem złośliwej staruszki słynącej z nagłej zmiany humoru. Podobno kiedy się uśmiecha, świeci słońce, a kiedy się złości – skuwa ziemię lodem. Zwyczaj obdarowywania się “martenicami” ma udobruchać humorzastą staruszkę, by nie opóźniała nadejścia wiosny.
A może masz ochotę zanurzyć się w bułgarskim?
Od 1 marca przez kilka kolejnych dni Bułgarzy obdarowują się wzajemnie czerwono-białymi włóczkowymi gałgankami. Kolor czerwony symbolizuje krew i życie, natomiast biały – czystość i szczęście. Mają one formę laleczek, pomponików, wstążeczek, plecionek, bransoletek, dzwonków itp.
Amulet robi się z wełny lub bawełnianych nitek, obdarowanym ma zapewnić w ciągu roku zdrowie, szczęście, pomyślność, jak również ochronę przed złym okiem oraz przed złymi duchami.
Zwyczaj martenicowy wiąże się z tragiczną legendą o Пижо и Пенда, których możecie zobaczyć na zdjęciu powyżej. Nie zdradzę szczegółów legendy, niech to będzie zadanie dla osób uczących się języka bułgarskiego, by znaleźć oraz przetłumaczyć legendę. Пижо и Пенда również są przedstawiani jako martenice.
Martenica jest noszona na lewej stronie piersi lub na nadgarstku do momentu, gdy zauważy się pierwsze kwitnące drzewo albo pierwszego wiosennego ptaka. Następnie martenicę pozostawia się pod kamieniem, wiesza się na drzewie lub puszcza w rzece. W trakcie tego rytuału należy również pomyśleć życzenie, które z pewnością się spełni.
Martenice były także dawniej wykorzystywane do przepowiadania przyszłości. Wróżba polegała na włożeniu martenicy pod kamień i pozostawieniu jej tam na kilka dni. Pojawienie się po tym czasie pod kamieniem mrówek czerwonych było zwiastunem znacznego powiększenia stada owiec lub koni. Jeśli pojawiły się inne owady, to zwiastowało powiększenie stada krów.
Współcześnie martenica symbolizuje budzenie się nowego życia, wiosnę, płodność, żyzność, a święto jest wyrazem nadziei na zdrowie i długie życie.
Tu przeczytasz co wino ma wspólnego z nauką języków!
Zwyczaj martenicowy jest znany również u innych narodów. Jest to jeden z najbardziej szanowanych oraz dawnych zwyczajów tradycji na Bałkanach u Bułgarów, ale również u Mołdawian, Rumunów, Ukraińców z południa, we wschodniej Serbii i Macedonii oraz w Grecji.
Przydałby się w Polsce taki zwyczaj, może byśmy zapobiegli opadom śniegu w kwietniu 🙂 W naszej polskiej tradycji odpowiednikiem jest rytuał topienia lub palenia Marzanny. W odróżnieniu od bułgarskiego zwyczaju nie próbujemy udobruchać zimy, tylko ją przegonić. Jeśli chcecie spróbować zrobić martenice, to różne inspiracje znajdziecie na stronie krokotak.com.
Jedną z metod nauki języków obcych jest również nauka języka poprzez piosenki. Z okazji obchodów dnia Баба Марта przygotowałam tekst dziecięcej piosenki, która przyśpieszy nadejście wiosny (wraz z tłumaczeniem) oraz dwie piosenki do samodzielnego tłumaczenia. Polecam w trakcie tłumaczenia skorzystać ze słownika na portalu slowniki.lingea.pl.
Więcej bułgarskich piosenek znajdziecie na stronie www.tekstove.org.
Баба Марта
Баба Марта троп-троп-троп
бърза през горицата
мартенички цял вързоп
носи на дечицата
Баба Марта троп-троп-троп
бърза през горицата
мартенички цял вързоп
носи на дечицата
Бабо марто чик-чирик
вика и врабченцето
мартеничка ми вържи
пъстра на вратленцето
Бабо марто чик-чирик
вика и врабченцето
мартеничка ми вържи
пъстра на вратленцето.
Posłuchać piosenki można na portalu YouTube.
Baba Marta
Baba Marta tup-tup-tup
Śpieszy się przez lasek
Całą paczkę marteniczek
Niesie dzieciom
Baba Marta tup-tup-tup
Śpieszy się przez lasek
Całą paczkę marteniczek
Niesie dzieciom
Baba Marto ćwir-ćwir
Woła na wróbelki
Kolorowe marteniczki
Wiąże na szyi
Baba Marto ćwir-ćwir
Woła na wróbelki
Kolorowe marteniczki
Wiąże na szyi
Елин Пелин
Плети, плети, бабо Марто,
изплети ми мартенички,
да ги вържем на ръчички,
да излезем на полето,
да наберем иглика,
кукуряк и минзухарче,
да посрещнем гостенките – лястовички бързокрили,
кукувица самотница кърко-щърко жабара,
че ни водят пролетта,
да натопли земята,
да разтупка сърцата.
Баба Марта бързала
Баба Марта бързала, мартеници вързала:
морави, зелени, бели и червени.
Първом на гората-да листят листата.
И да дойдат всичките: щъркелите, птичките,
първият певец, Косер хубавец.
После на градините-да цъфтят гиргините
и латинки алени, и божури шарени.
Ябълки да зреят, круши да жълтеят.
А пък на дечицата върза на ръчицата
мартеници чудни със ресни червени,
да са ранобудни, да растат засмени.
Честита баба Марта! Życzę Wam szybkiego nadejścia wiosny, więcej uśmiechu oraz skutecznej nauki języka bułgarskiego!
Vita
