Interesujesz się językiem esperanto? A może chcesz się go nauczyć? W niniejszym tekście poznasz ciekawostki o języku esperanto i dowiesz się jak opanować jego podstawy.
1) W jaki sposób można nauczyć się języka esperanto?
Najlepiej samemu. Jeśli jednak nie lubisz tak, dostępne są kursy w siedzibach esperantystów, także w Internecie. Adresy siedzib Polskiego Związku Esperantystów, znajdziesz na stronie: www.esperanto.pl. W Internecie zajrzyj na wielojęzyczny portal esperancki www.lernu.net lub na Duolingo, które proponuje kursy esperanta w formie grywalizacji dla osób znających język angielski i hiszpański. Na Facebooku istnieje bardzo wiele grup skupiających ludzi mówiących w esperanto. Grupy dotyczą różnej tematyki, także nauki, jak Duolingo Esperanto Learners. Największą, uniwersalną tematycznie grupą, jest grupa Esperanto.
Można także skorzystać z kursów, które organizowane są podczas międzynarodowych spotkań. Specjalnym spotkaniem dla uczących się, jest letni kurs organizowany co roku na Słowacji SES (Somera Esperanto-Studado). Znający esperanto twierdzą, że to najlepszy sposób nauki, bo poznajesz nie tylko język i jego kulturę, ale także wielu przyjaciół ze świata.
Chcesz posłuchać jak brzmi esperanto? Zajrzyj na stronę jednego z bardzo wielu podkastów – Varsovia Vento.
2) Co oznacza nazwa esperanto i skąd się wzięła?
Nazwa ta została po raz pierwszy użyta w 1887 roku i pojawiała się na okładce wydanej przez Ludwika Zamenhofa książeczki do nauki języka międzynarodowego, bo tak początkowo został nazwany ten język. Esperanto pojawiło się w formie pseudonimu autora, Dr Esperanto. I to się przyjęło. Tym bardziej, że słowo esperanto, w języku esperanto, oznacza kogoś, kto ma nadzieję. Cóż. Ludwik Zamenhof miał nadzieję, że język ten zostanie przyjęty jako ponadnarodowy język na świecie, a ponieważ tę samą nadzieję ma każdy, kto zna esperanto, nazwa języka jest najzupełniej trafna.
3) Dlaczego esperanto jest najpopularniejszym językiem wśród języków planowych?
“Jeśli ktoś wymyśli język lepszy niż esperanto, proszę wszystkich, aby pozostawili mój projekt i zajęli się rozwiązaniem lepszym, ponieważ nie o język tak naprawdę chodzi, a o mowę neutralną, która może połączyć ludzi na całym świecie”.
Tak powiedział twórca esperanta – Ludwik Zamenhof i do tej pory, choć projektów, nawet znanych, jest bardzo wiele, żaden z nich nawet nie dorównał łatwością esperantu. Sceptyk powie, że to nie język, tylko jakaś sztuczna mowa, lecz gdy zagłębimy się w literaturę esperancką, weźmiemy do ręki tomik poezji Wiesławy Szymborskiej lub Pana Tadeusza, który tylko w jednym przekładzie, właśnie na esperanto, zachował melodykę trzynasto-zgłoskowca, to jasnym stanie się, że to normalny, dobrze spełniający swoją funkcję język.
4) Praktyczne wykorzystanie esperanto
Język to język. Używa się go wtedy, kiedy istnieje taka potrzeba. Kto lubi podróżować, odwiedzać różne miejsca na świecie, poznawać kultury innych narodów, to wie. Jak się ma do tego esperanto? Cóż. Tylko nieliczni znają wiele języków. Esperanto ma tę zaletę, że miłośnicy tego języka znajdują się na całym świecie. Generalizując, można powiedzieć, że w każdej stolicy, w każdym większym mieście, w wielu mniejszych miejscowościach. Planując więc wyjazd, choćby do Nepalu, nie unikniemy konieczności użycia języka angielskiego. Lecz znając tylko angielski, będzie nam trudno zaprzyjaźnić się z Nepalczykami.
Znając esperanto, kontaktujemy się ze znającymi ten język, tradycyjnie przez znajomych bądź korzystając z Pasporta Servo – spisu esperantystów, którzy zechcieli widnieć w tej usłudze jako goszczący innych esperantystów. I już. Lądujemy w Katmandu, na lotnisku czekają na nas nowi przyjaciele, z którymi możemy się porozumieć. WW każdy zakątku świata znajdziemy kogoś, kto pokaże nam, co warto zobaczyć, jak wygląda tam życie, mało tego – pomoże, jeśli będziemy mieli jakieś problemy na miejscu, choćby z wymianą pieniędzy, zakupem biletu, itp.
Język ten ma również tę zaletę, że jest neutralny, co oznacza, że nie przynależy do jakiegokolwiek narodu. Stąd nikt z esperantystów nie będzie się śmiał, że mówimy nie tak, bo mamy taki a nie inny akcent. Nikt nawet nie zwróci uwagi na akcent, ponieważ ważnym dla znających język esperanto jest się porozumieć – i o to w tym właśnie chodzi.
Mapa miast z osobami goszczącymi, znajdującymi się w spisie Pasporta Servo.
5) Gdzie leży Esperancja?
Esperanto nie jest językiem urzędowym żadnego z państw, nie ma też państwa o nazwie Esperancja, jednak esperantyści czasem mówią o „Esperantujo”. O co zatem chodzi? Esperantujo znajduje się wszędzie tam, gdzie są esperantyści, by wspólnie spędzić czas. Dzieje się tak podczas Światowych Kongresów Esperanta (UK – Universala Kongreso), które odbywają się corocznie w różnych miejscach na świecie (tegoroczny, 103. kongres odbędzie się w Lizbonie), ale także podczas krajowych kongresów, międzynarodowych młodzieżowych (IJK – Internacia Junulara Kongreso), oraz wielu innych spotkań o różnym charakterze.
Tygodniowe imprezy noworoczne, to np.: NR – Novjara Renkontiĝo i JES – Junulara Esperanta-Semajno, organizowana na przemian przez niemiecką i polską młodzież. Charakter szkoleniowy ma SES – Somera Esperanto-Studado, turystyczny choćby IJF – Internacia Junulara Festivalo, spotkanie przybliżające uczestnikom Włochy. Nauczyciele uczący esperanta spotykają się podczas kongresów ILEI (Internacia Ligo de Esperantaj Instruistoj), zaś miłośnicy kolei z całego świata zjadą się w tym roku do Wrocławia na spotkanie IAEFu (Internacia Asocio de la Esperantistoj Fervojistoj). Te i wiele innych spotkań oprócz swego odrębnego charakteru są imprezami, na które zapraszani są artyści tworzący w języku esperanto: piosenkarze, aktorzy, prozaicy, poeci, tłumacze; odbywają się także wykłady z różnych dziedzin nauki, dyskusje, nauka tańców czy degustacje potraw z całego świata.
6) Idiomatyczność esperanta
Każdy język, a w zasadzie każda kultura, ma swoje pojęcia, wyrażenia, które będą nie do końca jasne dla innych. Esperanto z założenia jest językiem logicznym, tak by był jak najbardziej zrozumiały dla ludzi pochodzących z różnych państw i wychowanych w różnych kulturach. Idiomy zaś są wyrażeniami językowymi, które trudno przetłumaczyć. Dlatego w esperanto idiomy niemal nie istnieją. Jednak jest kilka wyrażeń i słów, które są charakterystyczne właśnie tylko dla kultury znających język esperanto.
– krokodili – oznacza ‘rozmawiać w języku ojczystym wśród esperantystów’. Mówi się, ne krokodilu!, co jest upomnieniem, że są tacy, którzy mogą nie rozumieć. Na podobnej zasadzie działają inne “gadzie” stwierdzenia. Ne aligatoru! oznacza prośbę o nieużywanie na spotkaniu języka innego niż esperanto, gdy osoby używają języka, który dla jednej jest ojczystym dla drugiej – nie. Ne kajmanu! upomina zaś osoby mówiące w języku, który nie jest ojczystym dla żadnego z nich, np. Słowaka i Hiszpana rozmawiających po angielsku.
– kabei – oznacza rezygnację z działalności esperanckiej, odizolowanie się od świata esperantystów. Słowo wywodzi się od pseudonimu Kabe, którym posługiwał się Kazimierz Bein, tłumacząc i pisząc oryginalne teksty. Był niezwykle zaangażowany, jego wycofanie się wywołało ogromne zdziwienie.
– gufujo – miejsce, w którym podczas esperanckich spotkań można napić się herbaty. Jest alternatywą dla miejsc z alkoholem. To rodzaj nastrojowej herbaciarni, w której rozmawia się nocą, recytuje poezję czy organizuje nastrojowe koncerty w etosie oświetlenia ze świec. Gufujo to dosłownie ‘miejsce dla puchacza’, a te w nocy nie śpią.
7) Czy istnieją osoby mówiące od urodzenia w esperanto?
Oczywiście. Nie trudno wpaść na to, że jeśli ludzie znający esperanto są z całego świata i spotykają się, to powstają także międzynarodowe pary, nierzadko małżeństwa. Nie aż tak ważnym jest, jaki kraj wybiera małżeństwo, by w nim żyć, ciekawym faktem jest to, że zwykle rodzice rozmawiają między sobą w esperanto, dzieci zaś traktują to jako naturalny domowy język. Stąd powstało wyrażenie denaskulo, czyli ktoś, kto mówi od urodzenia w esperanto.
Ciekawostki o esperanto już za Tobą! Nie jest to natomiast jedyny sztuczny język. Jeśli interesuje Cię ten temat koniecznie przeczytaj artykuł “Sztuczne języki – czy warto sie ich uczyć?”.
Nauka esperanto krok po kroku
Esperanto jest jednym z tych języków, których zasady poznaje się niemal w kilka minut. Dlaczego? Ponieważ jak i polski zaliczany jest do grupy języków indoeuropejskich. Słowotwórstwo esperanta oparte zostało o rdzenie wyrazowe słów już istniejących, stąd, przystępując do nauki, znasz około dwadzieścia procent wyrazów. Znając inne języki (jak angielski, francuski, hiszpański, niemiecki, włoski i rosyjski), w zasadzie będziesz w stanie rozumieć esperanto. Oczywiście to uproszczenie, ale w tej bajce jest duże ziarnko prawdy.
Podstawy języka esperanto
Język esperanto ma 28 liter, z których 22 są takie same, jak w języku polskim, i tak samo czytane, plus 6 dodatkowych, diakrytycznych: ĉ (czyt.: [cz]), ĝ [dż], ĥ [ch], ĵ [ż], ŝ [sz], ŭ [ł]. Wymowa dla Polaków nie stanowi problemu. Po prostu akcent pada na przedostatnią zgłoskę, a więc tak samo, jak i w polskim. Esperanto jest językiem aglutynacyjnym, co oznacza, że do rdzenia słowotwórczego dodaje się afiksy (przyrostki i przedrostki), z których tworzy się słowa. Np.: laboro – ‘praca’, labori – ‘pracować’, laborejo – ‘miejsce pracy’, laboristo – ‘pracownik’ itp.
Rzeczowniki
Wszystkie rzeczowniki, za wyjątkiem osobowych, są nijakie i kończą się literą -O, np.: viro – ‘mężczyzna’, polo – ‘Polak’, laboro – ‘praca’, pomo – ‘jabłko’, rido – ‘śmiech’, kuko – ‘ciasto’.
Rodzaj żeński tworzymy używając przyrostek –IN, np.: virino – kobieta, polino – Polka. Liczbę mnogą tworzymy przez dodanie –J, np.: polinoj – Polki, pomoj – jabłka.
Zaimki osobowe
Zaimki osobowe to: mi – ‘ja’; vi – ‘ty’, ‘wy’; li – ‘on’; ŝi – ‘ona’; ĝi – ‘ono, to (rzeczy, zwierzęta)’, ni – ‘my’, ili – ‘oni’.
Przymiotniki
Przymiotniki mają końcówkę -A, np.: bela polino – ‘ładna Polka’; bona, sed laŭta laboro – ‘dobra, lecz głośna praca’; pura telero – ‘czysty talerz’.
Dodając przedrostek MAL- uzyskujemy odwrotność pojęcia, np.: malbelaj, malpuraj kaj malbonaj pomoj – ‘brzydkie, brudne i złe jabłka’.
Esperanto ma tylko trzy przypadki, lecz tylko jeden, biernik, sygnalizowany jest końcówką -N. Inne przypadki nie mają końcówek.
Przysłowki
Przysłówki kończą się literą -E, np.: facile – ‘łatwo’, malfacile – ‘trudno’, laŭte – ‘głośno’, mallaŭte – ‘cicho’.
Bezokoliczniki
Bezokoliczniki kończą się literą -I, np.: fari – ‘robić’, manĝi – ‘jeść’, labori – ‘pracować’, ŝati – ‘lubić’, ridi – ‘śmiać się’, vidi – ‘widzieć’, skribi – ‘pisać’, paroli – ‘rozmawiać’.
Czasy
W esperanto są trzy czasy: teraźniejszy, końcówka -AS, przeszły -IS i przyszły -OS.
Tryb rozkazujący: -U, przypuszczający -US, np.: mi faras kukon – ‘ja robię ciasto’; vi ŝatis ridi laŭte – ‘lubiłeś/lubiliście śmiać się głośno’; ŝi vidos belajn virojn – ‘ona zobaczy przystojnych mężczyzn’; skribu interesan libron – ‘napisz interesującą książkę’; ili manĝus bone, se ili havus purajn telerojn – ‘oni zjedliby dobrze, gdyby mieli czyste talerze’.
To oczywiście jeszcze nie wszystkie tajniki gramatyki tego języka. Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej zajrzyj na stronę Akademio de Esperanto, a rozwiejesz wszystkie swoje watpliwości.
Skoro interesują Cię materiały o językach sztucznych, bardzo możliwe, że poniższe artykuły Językowej Siłki również mogą okazać się dla Ciebie wartościowe (kliknij tytuł, aby przejść do tekstu):
- Czy łacina pomaga w nauce języków obcych?
- Materiały do samodzielnej nauki łaciny.
- Jak i dlaczego warto się uczyć starożytnej greki?
Cześć, przepraszam, że na chwilę zmienię temat. Tu Patryk Topoliński, pomysłodawca i założyciel Językowej Siłki.
Na portalu Językowa Siłka przez ostatnie lata stworzyliśmy kilkaset artykułów, będących bazą wiedzy do samodzielnej nauki kilkudziesięciu języków. Jak widzisz – pomimo tego, że codziennie odwiedza nas ponad tysiąc osób – na stronie nie ma typowych w internecie okienek z reklamami. Wynika to z faktu, iż portal jezykowasilka.pl utrzymywany jest poprzez nasze autorskie materiały edukacyjne.
🟢 Dziś chciałbym zaprosić Cię do zapoznania się z moim autorskim kursem Język w Rok! (z którym uczy się już ponad 1800 osób)
Z wykształcenia jestem psychologiem i w mojej pracy i moich materiałach łączę doświadczenie poligloty z wiedzą psychologiczną opartą na badaniach naukowych. Osobiście wierzę, że nauka języków może być przyjemnością. Obecnie odkrywam świat za pomocą 11 języków. A są to: polski, angielski, hiszpański, portugalski (brazylijski), francuski, grecki, włoski, szwedzki, rosyjski, niemiecki, turecki.
Moją autorską metodę Język w Rok stworzyłem w taki sposób, aby była przyjazna osobom, które dopiero stawiają pierwsze kroki w samodzielnej nauce języków. Metoda Język w Rok to przepis na naukę języka kroczek po kroczku, który Ty możesz dostosować do swoich potrzeb oraz do języka, którego się uczysz. Tworzę materiały, które mają umożliwić Ci samodzielną, skuteczną, przyjemną i kilka razy szybszą, niż na tradycyjnych kursach naukę języka.
Kurs Język w Rok to sprawdzony przepis na to, jak krok po kroku nauczyć się dowolnego języka w rok do poziomu swobodnej komunikacji. Sprawdź darmowe lekcje, agendę kursu oraz opinie uczestników i przekonaj się, czy to coś dla Ciebie!
✅ "CHCĘ POZNAĆ SZCZEGÓŁY": https://jezykowasilka.pl/kurs/
Życzę Ci pięknego dnia, dużo uśmiechu i odwagi do spełniania językowych marzeń. I już zapraszam do dalszego zdobywania wiedzy na portalu Językowa Siłka.
Patryk Topoliński, założyciel Językowej Siłki 💪 😊
