Co ciekawe język baskijski to język izolowany (tzn. nienależący do żadnej grupy językowej) i nie jest to język indoeuropejski. Wśród ekspertów wciąż trwają spory o pochodzenie tego języka i co i rusz wysnuwane są nowe teorie na ten temat. Jest to język Basków, którzy zamieszkują głównie region na pograniczu Hiszpanii i Francji. Oto kilka ciekawostek na temat języka baskijskiego!
Na sam początek kilka słów, które ukażą Wam piękno i kreatywność tego języka:
erditu – rodzic, dosłownie rozdzielić się na pół
suhiltzaile – strażak, dosł. zabójca ognia
eskuzabal – hojny, dosł. otwarta ręka
erromako zubi – tęcza, dosł. rzymski most
maiteminduta – zakochany, dosł. zraniony przez miłość
basamortu – pustynia, martwy las
musu truk – za darmo, dosł. w zamian za całusa
txapeldun – zwycięzca, dosł. ten, kto ma czapkę (baskijski beret jest uznawany za symbol zwycięstwa)
eztabaida – dyskusja, dosł. jest, nie jest
zuri – najpowszechniejsze znaczenie to biały, ale może tez być używane jako leniwy, nieużyteczny, hipokryta
jakin-min – ciekawość, dosłownie ból wiedzy
konponbide – rozwiązanie, dosłownie sposób naprawiania
Baskijskie przysłowia:
– Gezurra esan nuen Getarian, eta ni baino lehenago zen atarian. – powiedziałem kłamstwo w Getarii (małe miasto rybackie) i pojawiło się u drzwi wcześniej niż ja
– Aditzaile onari, hitz gutxi – dla dobrego słuchacza mało słów wystarczy
– Ez da ogirik neke gaberik – Nie ma chleba bez pracy (bez pracy nie ma kołaczy)
– Ez dakusan begik, ez nigarrik – bez widzenia na oczy, bez płaczu (czego oczy nie widzą, tego sercu nie żal)
– Ezer ez duena, emateko prest – niemający nic nie jest gotowy na to, żeby dać
Ćwiczenie z baskijską piosenką
Coś prostego, gdzie dobrze się usłyszy wymawiane słowa, a najlepiej jeszcze od razu zobaczy. I tak znalazłam piosenkę urodzinową (tej jeszcze nie znałam!). Jeśli ktoś dzisiaj świętuje, ZORIONAKI! i śpiewajcie razem z dzieciaczkami!
PUTZ EGIN, EZ ETSI, – dmuchaj, nie poddawaj się
KANDELAK ITZALI – zgaś świeczki
GOXOKI BAT EMAN ZURE – daj słodycze* (tutaj mamy “słodycz” w l.poj.)
LAGUN GUZTIEI – wszystkim przyjaciołom
TIRA GERO BELARRITIK – później pociągnij za uszy (dosłownie: z uszów)
URTE BAKOITZEKO – za każdy rok**
URTEBETETZEA GAUR – dzisiaj urodziny
ONGI OSPATZEKO – aby dobrze świętować
LAGUN, LAGUN, – przyjacielu, przyjacielu
MILA ZORION LAGUN – gratulacje (dosłownie “milion szczęść”)
DENOK EGUN ALAIA – my wszyscy radosny dzień
IZAN DEZAGUN – miejmy
URTE BAT OSOA – cały rok
IGARO DA JADA – już minął
ESKUZABAL ETA JATORRAGOA – bardziej szczodry i sympatyczny
ZU ZARA – jesteś
HORREGATIK GARA ZURE – dlatego jesteśmy Twoimi
ADISKIDE ONAK – dobrymi przyjaciółmi
GORA ZU ETA TORI*** – hurra dla ciebie i przyjmij
MUSU HANDIA – wielkiego buziaka
*istnieją dwa słowa: goxo/gozo, pierwsze oznacza “smaczny”, drugie – “słodki”. W baskijskim “z” jest czasami zastępowane przez “x” bez zmieniania znaczenia słowa (zależy od dialektu). Tutaj użyłam słowa, które pojawia się w piosence, mimo że można wywnioskować z kontekstu, że bardziej chodzi o cos słodkiego niż cos smacznego.
**ciągnie się za uszy, by przyniosło to szczęście solenizantowi
***tori” to cos jak toma! (pt./es.), tiens! (fr.)
