Kanada – kraj hokeja, śniegu, niedźwiedzi polarnych, Justina Biebera, no i oczywiście syropu klonowego! Jest to też kraj z dwoma głównymi językami urzędowymi: angielskim i francuskim – i między innymi na tym właśnie skupię się dzisiaj w artykule.
Wydawać by się mogło, że skoro język angielski jest w Kanadzie językiem urzędowym, to jest on taki sam, jak w innych krajach anglojęzycznych. Jednak nie do końca! Język angielski w Kanadzie skrywa dużo niespodzianek i ciekawostek, którymi się z Tobą dzisiaj podzielę.
Język angielski w Kanadzie ewoluował z biegiem czasu pod wpływem wielu czynników historycznych i socjologicznych. Aby zrozumieć wyjątkową naturę kanadyjskiego angielskiego, musimy zagłębić się w historyczne, kulturowe i językowe korzenie tego kraju.
Szybka lekcja historii
Warto zacząć od tego, że terytoria obecnej Kanady od tysięcy lat zamieszkiwały grupy ludności rdzennej – ludy tubylcze (plemiona Indian i Inuitów) ze swoimi własnymi językami. Przed przybyciem Europejczyków ziemie te były domem dla ludzi posługujących się ponad 70 różnymi językami z około 12 rodzin językowych. Obecnie w Kanadzie jest ponad 213 tysięcy użytkowników języków rdzennych.
Historia kolonialna Kanady znacząco wpłynęła na sytuację językową tego kraju. Rozpoczęte pod koniec XV wieku brytyjskie i francuskie ekspedycje zbadały całe atlantyckie wybrzeże Kanady, co spowodowało stopniowe osiedlenie się na nim Brytyjczyków i Francuzów. Przywieźli oni ze sobą swoje rodzime języki, które obecnie są językami urzędowymi Kanady.
Angielskim posługuje się ponad 20 milionów osób (ponad 80% Kanadyjczyków). Jest to najpopularniejszy język w tym kraju. Wyjątki stanowią: prowincja Quebec, gdzie głównym językiem jest francuski oraz terytorium Nunavut, gdzie większość mieszkańców posługuje się językami inuickimi.
Języka francuskiego używa prawie 7,5 miliona mieszkańców Kanady, a 18% mieszkańców jest dwujęzyczna: posługuje się zarówno angielskim, jak i francuskim.
Ogromny wpływ na angielski w Kanadzie miały rządy Brytyjczyków oraz relacje z Wielką Brytanią. Możemy odnaleźć ich ślady w dzisiejszym języku, głównie w pisowni. Kanadyjczycy posługują się zazwyczaj pisownią z brytyjskiego angielskiego, przykładowo używają końcówek -ise zamiast amerykańskich -ize, tak jak w słowach organise czy prioritise. Kolejnym wspólnym elementem może być ułożenie samogłosek lub ich brak, dotyczy to takich słów jak „kolor” lub „centrum”. Kanadyjczycy wybiorą brytyjską wersję colour oraz centre zamiast amerykańskiej pisowni color i center. Mimo że kanadyjska pisownia częściej pokrywa się z brytyjską, wymowa zdecydowanie zbliża się do amerykańskiej.
Swoją drogą – czy wiesz, że głową państwa w Kanadzie nadal jest brytyjski monarcha? Kanada jest państwem wspólnotowym Wielkiej Brytanii oraz monarchią konstytucyjną, z Karolem III jako głową państwa. Na co dzień Kanadyjczykom przypomina o tym królowa Elżbieta spoglądająca na nich z dwudziestodolarowych banknotów (w ostatnim czasie powoli zastępowana przez wizerunek jej syna, króla Karola).
Pssst… jeśli interesuje Cię różnica między amerykańskim i brytyjskim angielskim, koniecznie przeczytaj ten artykuł. Poznaj fascynujące różnice w słownictwie, wymowie i pisowni pomiędzy tymi dwoma wariantami języka angielskiego i dowiedz się, jak nauczyć się poprawnej wymowy! 🇬🇧🇺🇸
Francuskie wpływy
Jak już wiesz, to mit, że każdy Kanadyjczyk mówi po francusku. Jednak jedną z rzeczy, która nadaje kanadyjskiemu angielskiemu wyjątkowy charakter, jest wpływ języka francuskiego. W Kanadzie używa się wielu słów i wyrażeń pochodzących z francuskiego, co odróżnia tę odmianę angielskiego od amerykańskiej. Są one najbardziej rozpowszechnione w prowincji Quebec i innych częściach wschodniej Kanady. Istnieją natomiast pewne słowa, których używa się w całym kraju, niezależnie od tego, który język dominuje w danej prowincji. Wyrazem, który często możecie usłyszeć w angielskojęzycznej Kanadzie jest touché, oznaczające „dokładnie”, „właśnie”, używane zamiast exactly. Innym słowem jest toque (wymawiane: /toʊk/) oznaczające czapkę. Chyba jeszcze nigdy nie słyszałam, żeby Kanadyjczyk użył beanie, natomiast toque wykorzystywane jest tu cały czas!
Wpływ amerykańskiego angielskiego
Duży wpływ na język angielski w Kanadzie mają sąsiedzi z południa. Słownictwo kanadyjskie zawiera elementy zarówno brytyjskiego, jak i amerykańskiego wariantu angielskiego, częściej jednak używane są słowa z tego drugiego.
Przykładowo, powiedzą truck zamiast lorry („ciężarówka”), couch zamiast sofa („sofa”) czy apartment zamiast flat („mieszkanie”). Wiele słów typowych dla brytyjskiego angielskiego nie jest tutaj używanych, a nawet znanych.
A co z wymową?
Wymowa kanadyjska bardzo przypomina amerykańską. Ale czy jest taka sama?
Pierwszą różnicę uważne ucho wychwyci już po wylądowaniu na kanadyjskim lotnisku. Jednak kanadyjski akcent nie jest aż tak wyróżniający się i łatwy do rozpoznania jak na przykład brytyjski czy australijski. Na pierwszy rzut ucha brzmi identycznie jak amerykański. Ale nie do końca tak jest!
Te dwa akcenty są dość podobne, ale istnieją między nimi pewne subtelne różnice. Kanadyjski angielski charakteryzuje się dłuższymi dźwiękami samogłosek i łagodniejszą wymową niż jego amerykański odpowiednik. Niektórzy śmieją się ze sposobu, w jaki część Kanadyjczyków wymawia przykładowo słowo about – przez długie „u”.
Pop, loonie i runners… poznaj kanadyjski slang
W obecnym kanadyjskim angielskim znajdziemy wiele słów, których nie ma w odmianie brytyjskiej i amerykańskiej. Kanadyjski slang jest pełen nieformalnych, oryginalnych i często humorystycznych wyrażeń.
Poniżej przedstawię Ci najpopularniejsze z nich:
- Eh? – dodawane jest na końcu zdania i może oznaczać right? albo don’t you think?. W praktyce może przekształcić każde zdanie w pytanie i jest zaproszeniem do wyrażenia opinii. Można na przykład powiedzieć: It’s a beautiful day, eh? („To piękny dzień, prawda?”), albo It’s cold today, eh? („Zimno dzisiaj, no nie?”).
- No, yeah, no – zamiast powiedzieć po prostu no, Kanadyjczycy często mówią no, yeah, no albo yeah, no, yeah – to drugie z kolei używane jest zamiast powiedzenia po prostu yes.
- Loonie – moneta jednodolarowa. Nazwa wzięła się od ptaka znajdującego się na rewersie monety – po angielsku loon („nur lodowiec”).
- Toonie – to słowo z kolei oznacza monetę dwudolarową.
- Raincouver – w taki sposób Kanadyjczycy nazywają żartobliwie Vancouver, jedno z największych miast tego kraju. Jest ono jednym z najbardziej deszczowych w Kanadzie. Średnio pada tam przez 161 dni w roku.
- Pop – napoje gazowane (zamiast soda).
- Tims – kanadyjski fenomen, który wymaga szczegółowego wyjaśnienia. Nazwa nawiązuje do sieci kawiarni Tim Hortons, nazywanej przez Kanadyjczyków również Timmy’s lub Timmies. Pierwsza z nich została założona przez hokeistę o tym imieniu w 1964 roku w Ontario i szybko rozprzestrzeniła się po całym kraju, stając się ulubioną kawiarnią Kanadyjczyków.
- To go for a Tim’s run – tak potocznie powiemy, kiedy wybieramy się na kawę do Tim Hortons.
- Clicks – potocznie kilometry.
- Washroom – używane w kanadzie zamiast bathroom lub restroom.
- Runners – buty sportowe (sneakers).
- To pull/hang a Larry – tego osobliwego wyrażenia w Kanadzie użyjemy, aby powiedzieć komuś, że ma skręcić w lewo.
- To pull/hang a Roger – a tak powiemy, żeby jechać w prawo 🙂
- Parkade – parking wielopoziomowy.
- Bunny hug – bluza z kapturem (hoodie), wyrażenie szczególnie popularne w prowincji Saskatchewan.
- Double-double – często używane w Kanadzie w odniesieniu do kawy z dwiema porcjami śmietanki i dwoma porcjami cukru.
- Canadian Tuxedo – zabawne wyrażenie oznaczające strój, w którym górna i dolna część garderoby jest dżinsowa.
- Bud – używane zamiast buddy.
Dalsza część tekstu pod zapisami na nasz cotygodniowy newsletter! Zapisz się do Środowej Siłki po cotygodniową porcję skutecznych metod nauki języków: 📬⤵️
Kanadyjski angielski wyróżniają słowa związane ze zjawiskami, które istnieją tylko w Kanadzie:
- Mountie – jest to funkcjonariusz Królewskiej Kanadyjskiej Policji Konnej. Jej członków zwykle można spotkać podczas specjalnych wydarzeń, znani są ze swoich charakterystycznych mundurów.
- Chinook – w niektórych częściach Kanady, zwłaszcza na południu Alberty i w Kolumbii Brytyjskiej, termin chinook jest używany w odniesieniu do ciepłego wiatru, który wieje znad Gór Skalistych i powoduje nagły, drastyczny wzrost temperatury. Jak się domyślasz, Kanadyjczycy uwielbiają rozmawiać o pogodzie, więc często można usłyszeć o chinooku w codziennych konwersacjach.
Ogon bobra jako kanadyjski przysmak
Niewątpliwym fenomenem są dania typowe dla Kanadyjskiej kuchni, które mają dość ciekawe nazwy.
Beavertail (dosł. ogon bobra) to przysmak zrobiony z ciasta smażonego na gorącym oleju, chrupkiego na zewnątrz i miękkiego w środku. Posypane jest ono cynamonem, cukrem pudrem, a czasem pokryte też innymi dodatkami, takimi jak bita śmietana czy Nutella. Nazwa pochodzi od kształtu, który ma przypominać ogon bobra – narodowego zwierzęcia Kanady. Jeśli miałabym porównać do czegoś smak beavertail, to powiedziałabym, że przypomina on trochę polskie racuchy.
Z kolei poutine, nazwa wymawiana w sposób, który niestety niezbyt sympatycznie nam się kojarzy, to danie składające się z frytek i sera polane brązowym sosem (gravy).
Ostatnią – oraz najbardziej oryginalną – rzeczą związaną z kanadyjskim jedzeniem jest maple taffy. Wykonanie tego dania jest tak samo proste, jak i dziwne. Potrzebujemy patyczka do lodów, syropu klonowego oraz… śniegu i niskiej temperatury.
Syrop klonowy wylewamy na śnieg, czekamy chwilkę, aż przymarznie, następnie bierzemy patyczek do lodów i nawijamy na niego zamarznięty w śniegu syrop klonowy.
Jak widzisz, Kanada to niezwykle ciekawy kraj, a kanadyjski wariant angielskiego jest pełen niespodzianek i ciekawych, a czasem nawet zabawnych określeń!
✍️ Autorka tekstu Angielski w Kanadzie
Sylwia Klag
Skoro interesuje Cię angielski w Kanadzie, bardzo możliwe, że poniższe artykuły Językowej Siłki również mogą okazać się dla Ciebie wartościowe (kliknij tytuł, aby przejść do tekstu):
- 7 sposobów jak uczyć się angielskiego codziennie!
- (Na)ucz się angielskiego za darmo poprzez podcasty, seriale, Youtube i więcej!
- Czym wyróżnia się francuski w Kanadzie?
- Poznaj język Inuktitów!
Bibliografia:
