Język chorwacki a język serbski – różnice

Po artykule wprowadzającym do tematyki języków bałkańskich, zapraszamy do zapoznania się z różnicami pomiędzy językiem serbskim, a językiem chorwackim!

Po wprowadzeniu do języka serbskiego i języka chorwackiego oraz zarysowaniu sytuacji językowej na Bałkanach, dziś pora na to byśmy ponownie wzięli na tapet język chorwacki i język serbski, ale tym razem przyjrzeli się różnicom pomiędzy nimi w różnych językowych aspektach!

Różnice pomiędzy serbskim i chorwackim:

Początek rozwoju języka ekawski ikawski ijekawski
lĕpa lepa lipa lijepa
dĕvojka devojka divojka djevojka
vrĕme vreme vrime vrijeme

Dla osób chcących dokładnie zagłębić się w rozwój języków polecam porównanie starodawnych wydań wraz z nowoczesnymi książkami (zwróćcie uwagę na słowa typu svĕt, vĕst, prĕtnja itd.). Można sięgnąć po książkę Danica Ilirska, której wydanie tomów 10–12 pochodzi z 1844 r. Wariant ikawski widzimy nie tylko obok wariantu ijekawskiego w chorwackim, ale także i w słoweńskim (Ilirski Slovenci, tom 1, wydanie z 1839 r. czy Narodne Pěsni Ilirske – prócz samego porównania języka znajdziemy tam również informacje o sposobie postrzegania na tle innych języków w tamtych czasach).

polskie znaczenie serbski chorwacki
mleko mleko mlijeko
przedpołudnie/ przed południem prepodne prijepodne
lato leto ljeto
poniedziałek ponedeljak ponedjeljak
grzać grejati grijati

Należy zwrócić uwagę na zmianę liter: h na k, a na u, pochodzenie słów czy końcówki czasowników.

polskie znaczenie serbski chorwacki
rekin ajkula(tur.)/ morski pas morski pas
apteka apoteka (die Apotheke) ljekarna, ljekarnica
aplauz, oklaski aplauz pljesak
współczesny savremen suvremen
kino bioskop kino
paszport pasoš putovnica
głuchota gluvoća gluhoća
wiać(wiatr), dmuchać duvati puhati
biblioteka biblioteka knjižnica
wykwalifikowany kvalifikovan kvalificiran
suchy; wytrwane(wino) suv suh
tankować(paliwo) sipati(gorivo)/ sipati- sypać(przyprawę do zupy), wlać(do szklanki), točiti(gorivo)/ sipati- sypać(przyprawę do zupy)
dzban/dzbanek bokal vrč
czynnik, faktor činilac činitelj
alchemik alhemičar alkemičar
utrudniać komplikovati komplicirati
konfigurować konfigurisati konfigurirati
kolokwium kolokvij, kolokvijum kolokvij
powszechny, ogólny opšti opći
obronić odbraniti obraniti

Czasy i gramatyka

Tworzenie czasów różni się nieco pomiędzy serbskim i chorwackim.

W czasie teraźniejszym w serbskim (nawet po czasowniku) używa się konstrukcji „da + czasownik”, natomiast w chorwackim po czasowniku występuje bezokolicznik. Z kolei w czasie przyszłym w języku serbskim mamy czasownik posiłkowy hteti + bezokolicznik (w języku potocznym jednak używana jest konstrukcja „da + czasownik” zamiast bezokolicznika), a także możemy łączyć hteti, jeśli stawiamy czasownik na pierwszym miejscu. Wyjątkiem są czasowniki typu stići, doći, ići, które muszą być osobno. W chorwackim występuje konstrukcja „htjeti + bezokolicznik” (nie ma innej potocznej konstrukcji) i zawsze rozdzielamy htjeti oraz czasownik.

Tym samym mamy również różnice w enklityce (enklityka i proklityka). Jeżeli zagłębimy się w gramatyce kontrastywnej, zobaczymy, że niektóre spójniki wykazują inne cechy (np. pošto):

polski serbski chorwacki
Musimy się pospieszyć. Moramo da požurimo. Moramo požuriti.
Zostawmy to na kolejny raz. Ostavićemo to za drugi put. Ostavit ćemo to za drugi put.
Przyjdę do ciebie. Ja ću doći kod tebe./ Doći ću kod tebe. Ja ću doći kod tebe./ Doći ću kod tebe.

Narzędnik – s czy sa?

Sa używamy, jeżeli mamy słowa rozpoczynające się od s, z, ž, š, c, č, ć, đ, dž, np. sa sestrom, sa ženom oraz wyjątek sa mnom, a także wtedy, gdy pojawiają się zbitki spółgłoskowe na początku słowa (ks, ps, itp.): sa (svojim) psom, sa pšenicom.

Jeśli chodzi o resztę słów, to wszystko zależy od języka. W chorwackim w pozostałych sytuacjach zawsze użyjemy s (np. s njima), w serbskim natomiast mamy już swobodę (np. może być to s njima albo sa njima, ponieważ obie wersje są poprawne).

Takich zagadnień związanych z formami obocznymi przyimków jest oczywiście więcej, dlatego że takie formy pojawiają się  też w innych przypadkach, chociażby w celowniku (k – ka) czy w bierniku (uzuza).

Przypadki i odmiana język chorwacki i serbski

Nieco inne są również zasady odmian. W języku serbskim odrzucamy t oraz d przed literą c, natomiast chorwacki  ją zostawia (zadatakà: serb. zadaci, chorw. zadatci). W chorwackim celowniku oraz miejscowniku możemy napotkać końcówkę –u, której nie ma w serbskim w tych przypadkach (jednom, jednomu). Nieraz chorwacki przyjmuje dwie możliwe wersje odmiany, podczas gdy serbski ma tylko jedną.

Zdarza się, że każdy z tych języków spostrzega daną rzecz jako inny rodzaj.

polskie znaczenie serbski chorwacki
promień światła zrak (m)    zraci (l.mn) zraka (f)    zrake (l.mn)
wieczór veče (n) večer (f)

Zaimki pytające, względne i nieokreślone również trochę się różnią:

polskie znaczenie serbski chorwacki
kto ko tko
co šta što
nikt niko nitko
ktoś neko netko
ktokolwiek ko god/ bilo ko tko god/ bilo tko
jej njen njen, njezin

"<yoastmark

Tłumaczenia – jak to wygląda w praktyce?

Zdarzają się sytuacje, gdzie wymagane są tłumaczenia serbskiego na chorwacki bądź na odwrót, przede wszystkim w przypadku etykiet na produktach czy dokumentów. Kiedyś jeden z kanałów telewizyjnych nakazał wykonać tłumaczenie pod groźbą odmowy emisji – tłumaczenie to było „naciągane”, tzn. użyto w nim pełno synonimów, by pozornie wydawało się, że to inne języki.

Co ciekawe, jeżeli bierzemy pod uwagę konkretne kategorie słownictwa (np. jedzenie), to pojawiają się częściowe różnice, w tym takie jak np. „pomidor” – oficjalnie po serbsku to paradajz, po chorwacku rajčica. No właśnie, oficjalnie, bo paradajz jest znany potocznie i traktowany jako regionalizm. W serbskim twardo trzymamy się zasady „pisz tak, jak słyszysz”, więc mamy kapučino; Chorwacja z kolei woli się europeizować, więc zbliża się do kultury Włoch i dlatego w chorwackim mamy cappuccino.

polski serbski chorwacki
ryż pirinač riža
zupa z soczewicy supa od sočiva juha od leće
drób živina perad
duszony dinstan pirjan
kawa rozpuszczalna instantna kafa, (pot.) neskafa /neskafe (także na kawy innych firm – używane tak jak hanzaplast, tkz. generičan naziv/ generična reč) instantna kava, instant kava
Europa, euro Evropa, evro Europa, euro

Na tej zasadzie również przyjmujemy zagraniczne nazwiska: serbski zapisuje je całkowicie fonetycznie, podczas gdy chorwacki przyjmuje wersję oryginalną, przy czym dodaje odmienioną końcówkę dostosowaną według przypadka (serb. Šekspirova, chorw. Shakespeareova).

Spójrzmy jeszcze na przykład miesięcy. Widzimy zupełnie inne oficjalne nazwy. W praktyce jednak zazwyczaj i Serbowie, i Chorwaci znają obydwie wersje, więc można się dogadać:

język polski język serbski język chorwacki
styczeń januar/ јануар siječanj
luty februar/ фебруар veljača
marzec mart/ март ožujak
kwiecień april/ април travanj
maj maj/ мај svibanj
czerwiec jun/ јун lipanj
lipiec jul/ јул srpanj
sierpień avgust/ август kolovoz
wrzesień septembar/ септембар rujan
październik oktobar/ октобар listopad
listopad novembar/ новембар studeni
grudzień decembar/ децембар prosinac
Interesuje Cię język chorwacki albo serbski? Przeczytaj także tekst o podobieństwach między tymi językami! Dołącz też do naszej grupy na Facebooku i napisz nam, czy kochasz hrvatski jezik!

2 comments

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Dołącz do 28 000+ osób, które co środę otrzymują ode mnie newsletter z najlepszymi metodami nauki języków, które opracowuję jako mgr psycholog z doświadczeniem w samodzielnej nauce 11 języków. 📬 ⭐️ Praktyczna wiedza, co tydzień, prosto do Twojej skrzynki mailowej. ⭐️