Dni
Godzin
Minut
Dni
Godzin
Minut
Sekund

🟢 Sprawdź zapisy na kurs online mojej autorskiej Metody Język w Rok, którą opracowałem jako psycholog z doświadczeniem w samodzielnej nauce 11 języków. 👨‍🎨 Zaprojektuj, a potem stwórz ze mną wersję Ciebie, która mówi w Twoim wymarzonym języku! Sprawdź teraz szczegóły i dołącz do 1771 zadowolonych Kursantek i Kursantów (z gwarancją efektów lub zwrotem środków)! ⭐️

🚀 Tylko teraz (do niedzieli 15.09, do 23:59) program Język w Rok jest dostępny 200 zł taniej we wrześniowej promocji. Nie przegap tej okazji na rewolucję w Twojej nauce!

⭐️ Język w Rok ⭐️ = bestsellerowy kurs online Językowej Siłki. Ucz się z przyjemnością dowolnego języka w swoim tempie (nie tylko od zera). Już ponad 2000 zadowolonych Kursantów (masz gwarancję satysfakcji lub zwrot $). ✅

👉🏻 Kliknij tutaj i sprawdź teraz szczegóły! 👈🏻

⭐️ Język w Rok ⭐️ = bestsellerowy kurs online Językowej Siłki. Ucz się z przyjemnością dowolnego języka w swoim tempie (nie tylko od zera). Już ponad 2000 zadowolonych Kursantów (masz gwarancję satysfakcji lub zwrot $). ✅ 👉🏻 Kliknij tutaj i sprawdź teraz szczegóły! 👈🏻

Język serbski i język chorwacki – jak to z nimi jest?

Natalia Lasek
12 minut czytania

W zależności od przeglądanych książek bądź stron możemy natknąć się na różne wersje początków tego języka. Pewne jest, że należy do grupy języków południowosłowiańskich. Nazwa jest już bardziej sporna, w dużej mierze również uzależniona od historii – od najpopularniejszej serbsko-chorwacki (stosowane szczególnie w powojennej Jugosławii) poprzez występującą częściej w krajach anglojęzycznych wersję serbsko-chorwacko-bośniacki (czasem jeszcze serbsko-chorwacko-bośniacko-czarnogórski, by z jednej strony uwzględnić zachodzące zmiany, a z drugiej zachować ostrożność) aż po nazwę serbsko-chorwacko-słoweński używanej w okresie międzywojennym przez Królestwo Jugosławii. Język serbski? Język chorwacki? To jak to z nimi jest?

- Autopromocja -
Ad image

Istnieją trzy podstawowe klasyfikacje języków: historyczna, geograficzna oraz typologiczna. Najczęściej spotykana to historyczna (szczególnie biorąc pod uwagę książki i różne publikacje), geograficzna (podział na ligi językowe, ludzie używają jej w potocznej mowie z różnymi skutkami) i najmniej spotykana – typologiczna (różne typy językowe, szyk zdania, fonemy; zwykle używana przez osoby bardziej zaawansowane w temacie, najbardziej filologów czy językoznawców).

W naszym wypadku zetkniemy się z nawiązaniami do bałkańskiej ligi językowej. Liga to nic innego jak grupa języków, które wykazują podobieństwa i mają pewne cechy wspólne, choć niekoniecznie muszą być spokrewnione. A jakie najbardziej rzucające się w oczy cechy dzielą języki należące do ligi bałkańskiej? Widoczne są wpływy języka tureckiego (przede wszystkim słownictwo) czy też budowa czasu przyszłego (czasownik posiłkowy oznaczający ‘chcieć’). Aby się o tym przekonać, polecam wgłębić się jeszcze w język bułgarski i albański.

Rozpad Jugosławii przyczynił się do stworzenia nowych języków powstałych na bazie serbsko-chorwackiego, lecz z uwzględnieniem różnic zależnych od terenów. Miało to na celu także wytyczenie różnic etnicznych i tutaj mamy już różne zdania: sami mieszkańcy Bałkanów nieraz z utęsknieniem za wspólnotą podkreślają, że zostało to stworzone raczej z pobudek politycznych niż faktycznych potrzeb ludzi, ale jednocześnie mamy i takich mieszkańców, którzy pragną rozwijać swój język i dążą do realizacji celu.

język serbski i język chorwacki

Język serbski – cechy

Jako pierwszy za język Serbów uważa się język staro-cerkiewno-słowiański, który powstał dzięki braciom Cyrylowi i Metodemu w IX wieku (sądzi się, że jest to pierwszy spisany język słowiański, a stworzony alfabet to głagolica). O języku staro-cerkiewno-słowiańskim można także usłyszeć jako o języku starobułgarskim.

Później do czynienia mamy z odmianami języka cerkiewnosłowiańskiego. Kształtują się „języki własne” –  redakcja ruska, bułgarska, a także serbska.

Najstarsze dowody na istnienie języka serbskiego pochodzą sprzed okresu panowania osmańskiego (znalezione teksty datuje się na XII wiek, a chodzi dokładniej o tłumaczenia ze średniowiecza).

Rosja utrzymywała kontakt z  Serbią przez pewien czas w takim stopniu, że aż próbowano wprowadzić nowy język – słowano-serbski (slovenosrpski).

Język serbski a język bułgarski – podobieństwa

Dzisiaj prócz podobieństwa serbskiego z bułgarskim w tworzeniu czasu przyszłego widzimy także podobieństwo tworzenia czasu teraźniejszego (da + odmieniony czasownik). Uznaje się, że konstrukcja ta to greckie wpływy. Pokrywa się także część słownictwa.

język polskijęzyk serbskijęzyk bułgarski
kurczakpile, пилепиле
wołowinagovedina(говедина), goveđe meso(говеђе месо)говеждо месо
Cześć! (na powitanie)Zdravo! Здраво!Здрасрти / Здравей!
Tłumaczenie uzależnione od kontekstu (Chodź, dawaj itp.!) Przypomina używanie Let’s.Hajde! Хајде!  (Ajde!)хайде
napiwekbakšiš, бакшишбакшиш
4 (więcej liczb podobnych)četiri, четиричетири
niedzielanedelja, недељанеделя

Prawda, że przy czytaniu jednocześnie wspomina się rosyjskie четыре czy też говядина?

Język serbski – pozostałe wpływy

Kolejny wpływ na zmiany miało Imperium Osmańskie (pod koniec XV wieku Serbia stała się jego częścią), co można ujrzeć dzisiaj w kulturze Serbów i przede wszystkim muzyce (serbska trąbka uderza w turecką melodię, a piosenkarka moduluje głosem na wzór tureckich koleżanek).

Jeżeli mówimy o włoskich wpływach, to większe znajdziemy w kulturze niż języku (sięga to czasów Imperium grecko-rzymskiego). Świetnie znane ciasteczka, takie jak plazma, są uproszczoną wersją przepisu włoskiego (czego powodem była gorsza sytuacja materialna).

Spodnie to po włosku pantaloni, po hiszpańsku los pantalones a po serbsku pantalone. Jednak każdy z tych języków szczegółowe rodzaje tworzy na swój sposób, choćby porównując wyrażenie „krótkie spodenki”: po włosku to pantaloncini, po hiszpańsku pantalones cortos, po serbsku kratke pantalone lub częściej šorc.

Czasami widoczne są także niemieckie wpływy.

język polskijęzyk niemieckijęzyk serbski
szelkiHosenträger, Trägerhozentregeri, tregeri
musztardader Senf(ovaj) Senf
szlafrokder Bademantelovaj Bademantil (lub kupaći ogrtač)

Jednakże w języku serbskim więcej problemów przysparzają liczby. O ile w hiszpańskim należy uważać na setki – 100 (cien) i 101 (ciento uno), to po serbsku mamy inną kłopotliwą liczbę – [tylko] 2000 (dvehiljadite godine), [powyżej 2000] 2001 (dve hiljade prve godine). Znajdzie się jeszcze kilka innych liczb, na które trzeba uważać, gdy tworzymy od nich wyższe – po niemiecku np. sechs, sechzehn, sechzig, a w serbskim šest, šesnaest, šezdeset.

język serbski i język chorwacki

Język serbski – szczypta historii

Serbską cyrylicę zreformował w XIX wieku Vuk Karadżić w myśl głoszonej przez siebie zasady: ,,Pisz tak, jak mówisz, czytaj tak, jak jest napisane” (piši kao što govoriš, čitaj kao što je napisano), ale z racji silnej pozycji Kościoła prawosławnego zmiany weszły w życie dopiero w drugiej połowie wieku. W kolejnym, XX wieku, mamy do czynienia z wersją języka serbsko-chorwackiego, przy czym pod koniec stulecia z powodu rozpadu Jugosławii doszło do podziału na osobne języki.

W taki sposób dzisiejsza oficjalna nazwa brzmi: język serbski. Możemy go używać przede wszystkim na terenach Serbii, Czarnogóry, Bośni i Hercegowiny oraz czasem w Chorwacji (zależnie od osoby, czasem lepiej użyć chorwackiego) czy Albanii i Kosowa (stosunki pomiędzy tymi regionami są napięte, więc zalecana jest ostrożność).

Pomimo że Macedonia posiada swój język macedoński, to bywa, że i tam spotkacie osoby znające język serbski. Różne podejścia do tego tematu także sięgają czasów historycznych i politycznych zawirowań – jak to Bałkany.

Język i dialekty

Serbski zapisujemy zarówno cyrylicą, jak i alfabetem łacińskim. Cyrylicę można spotkać głównie w mieście (w nazwach budynków czy napisach przy znakach). Niektóre czasopisma i strony internetowe używają cyrylicy, ale nie brakuje również dużej liczby tekstów zapisywanych pismem łacińskim: komentarzy zamieszczanych na różnych portalach czy nawet zwykłych smsów. Cyrylicy używa się głównie tam, gdzie jest wymóg oficjalny/urzędowy – pojawia się ona w dowodach Serbów czy w szkolnych egzaminach.

Język serbski składa się z dwóch dialektów: sztokawski (wariant ekawski i jekawski) i torlacki ( wariant ekawski). Czasami jest mowa także o poddialektach takich jak np. wojwodiński (z czego bardziej zafascynowani rozróżniają jeszcze różne akcentowanie pomiędzy Nowym Sadem a Zrenjaninem), beogradski, szumadijski i inne.

Polecam świetną imitację tychże dialektów i akcentów dostępną na portalu YouTube: Bojan Skrobic EX-Yugoslavian Accents Imitation (obecnie część pierwsza oraz druga), a także 50 nijansi srpskog naglaska. Jeśli chcemy zagłębić się w wiedzę historyczną o dialektach, wtedy polecam НАРЕЧЈА И ДИЈАЛЕКТИ СРПСКОГ ЈЕЗИКА.

Należy pamiętać, że akcent w języku serbskim jest ruchomy, przez co wpływa na zmianę znaczenia słów. Dla porównania:  sedeti (‘siedzieć’) wymawiamy z krótkim [e], sedeti (‘siwieć’) wymawiamy z dłuższym, przeciągniętym [e] niczym „seedeti”. Inaczej zaakcentujemy to samo słowo w różnych odmienionych przypadkach, wziąwszy pod uwagę także liczbę pojedynczą i mnogą.

język serbski i język chorwacki
Język chorwacki to naprawdę piękny język! A przy okazji można dogadać się z wicemistrzami świata w piłce nożnej!

Język chorwacki – cechy

Początki języka chorwackiego sięgają IX wieku – tak jak w przypadku Serbii mamy najpierw język staro-cerkiewno-słowiański i głagolicę. Początkowo służył on w celach liturgicznych, z biegiem czasu powstał jednak chorwacki wariant języka starosłowiańskiego (mniej więcej między XII a XVI wiekiem).

Pierwsze teksty języka chorwackiego zapisywane były przy pomocy alfabetu łacińskiego, cyrylicy, a także głagolicy. Przekład Biblii dał początek obecnej wersji języka. W wieku XIX występował iliryzm (Ljudevit Gaj) i w taki sposób uwidocznił się silny rozwój dialektu sztokawskiego.

O współczesnym języku chorwackim można mówić wraz z odzyskaniem niepodległości przez Chorwację/rozpadem Jugosławii w roku 1991.

Język chorwacki i dialekty

Język chorwacki składa się z trzech dialektów: czakawskiego (wariant ikawski, ekawski i jekawski), kajkawskiego (wariant ekawski i jekawski) oraz sztokawskiego (wariant ikawski, ekawski i jekawski). Za standardowy uznany został dialekt sztokawski w jekawkim wariancie z odpowiednim zakresem słownictwa z dialektów kajkawskiego i czakawskiego.

W mowie potocznej wiele zależy od regionu – można się o tym przekonać, przeglądając strony, takie jak DalmacijaDanas czy Splitski dnevnik.

język polskiSlawoniaZagorjaDalmacja
Co robisz?Što(rzadko)/ Šta(najczęściej) radiš?Kaj/(rzadko Koj) delaš?Ća/Ča/(rzadko Če) delaš? najczęściej: Ča činiš?
dzieckodite/ dijetedečec (kajkawski dječak)/ dijetedite/ dijete

 

ogórekkrastavackrastavackukumar
mlekomlijekomlekomliko
pomidorparadajzrajčicapoma

Możemy także usłyszeć o czymś takim jak zespoły gwarowe – to nic innego jak drobne różnice w języku zależne od miejsca: na przykład każda serbska wioska używa innej nazwy na określenie tego samego kwiatu (sami użytkownicy rodzimego języka nie wdrażają się zbytnio w uczenie się tych różnic). Istnieje także dialekt molizańsko-chorwacki, ale używany jest on na niewielkich terenach we Włoszech czy Szwajcarii. Jest to efekt emigracji w czasach rządów generała Tito. Prócz molizańskich mamy także odmiany, takie jak język gradiszczańskich Chorwatów czy język regionalny Bunjewów. Jeśli bardziej zagłębimy się w historię, znajdziemy nawet starodalmatyński, języki dalmatyńsko-romańskie oraz ich dialekty.

Różnice pomiędzy obecnymi dialektami są jednak na tyle nieduże, że możliwe jest swobodne ich zrozumienie (nowe słowa łatwo wywnioskować z kontekstu).

Natalia

Interesuje Cię język chorwacki? Albo język serbski? Wspaniale – więcej tekstów na te tematy już niedługo! Tymczasem koniecznie dołącz do naszej grupy na Facebooku!  A jeśli chcesz poznać język serbski lub język chorwacki i dowiedzieć się, jak skorzystać z metody całkowitego zanurzenia podczas nauki, kliknij TUTAJ!

Udostępnij ten artykuł
Zostaw komentarz

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *


Patryk Topoliński Językowa Siłka

Jakie jest Twoje ulubione medium? Kliknij ikonkę i pozwól nam służyć Ci językową pomocą w Twojej ulubionej przestrzeni👇🏻

A może wolisz po prostu w każdą środę wieczorem otrzymać porcję wiedzy o metodach nauki prosto na swoją skrzynkę? 💌

Klikając "Zapisuję się", dołączysz do 30 000+ odbiorców maili ode mnie i będziesz otrzymywać bezpłatne materiały i wiadomości o metodach nauki języków, a raz na kilka tygodni również nowości z naszego sklepu. Szczegóły w Regulaminie newslettera.