Jeśli Katalonia kojarzy Ci się tylko z piłką nożną (co zrozumiałe przez transfer Roberta Lewandowskiego do Barcelony) i wakacjami nad wybrzeżem Costa Brava to zapraszam do lektury, bo w tym artykule pokażę Ci inne oblicze Katalonii!
Co musisz wiedzieć o Katalonii?
Katalonia jest jedną z 17 wspólnot autonomicznych Hiszpanii. Zamieszkuje ją 7,5 miliona ludzi, a jej stolicą, największym miastem oraz centrum gospodarczym i kulturalnym, jest Barcelona. Miasto zamieszkuje 1,6 miliona osób, a liczba mieszkańców całego jego obszaru metropolitarnego wynosi 4,5 miliona, co stanowi 2/3 ludności Katalonii. Katalończycy cieszą się dużą autonomią dzięki czemu posiadają swój rząd, parlament czy system edukacyjny. Katalonia jest jedną z najlepiej rozwiniętych gospodarczo wspólnot autonomicznych Hiszpanii. Na jej terenie funkcjonuje dobrze rozwinięty przemysł oraz szczególnie ważna dla regionu branża turystyczna. Ta część Hiszpanii zachowuje odrębność na tle całego kraju za względu na posiadanie własnego języka, a także wyróżniającą ją kulturę. Właśnie tę odrębność podkreśla symbol Katalonii, którym jest osioł – spokojny, pracowity i uparty w dążeniu do celu, w odróżnieniu od porywczego i temperamentnego byka będącego symbolem Hiszpanii.
Jeden region – 3 języki
Na terenie Katalonii obowiązują trzy języki urzędowe: hiszpański, kataloński i aranejski. Ostatni z nich to wariant języka oksytańskiego, który jest używany w regionie Vall d’Aran (więcej o tej wielojęzycznej części Katalonii możesz dowiedzieć się tu: Dolina Aran – dolina wielu języków). Z racji tego, że Katalonia jest częścią Hiszpanii, hiszpański jest tutaj językiem urzędowym i z reguły praktycznie każdy go zna. Z katalońskim natomiast sytuacja wygląda trochę inaczej, ponieważ według statystyk tylko około 80% mieszkańców regionu umie mówić w tym języku. Wspomniany wcześniej kataloński system edukacyjny funkcjonuje tak, że w większości szkół i na uczelniach wyższych językiem wykładowym jest przeważnie kataloński. Co ciekawe, w szkołach język hiszpański jest oddzielnym przedmiotem, którego dzieci mają po kilka godzin tygodniowo. Tak więc nawet dzieci osób, które nie znają katalońskiego, po uczęszczaniu do tamtejszych instytucji edukacyjnych są z reguły dwujęzyczne.
Katalonia i jej symbole
Chcąc bliżej przedstawić Katalonię należy wspomnieć o jej symbolach. Tymi oficjalnymi są jej flaga i herb – oba przedstawiają cztery czerwone pasy na złotym tle, z tym, że na herbie widnieje także królewska korona. Jednakże z katalońską flagą sprawa nie jest w pełni oczywista, ponieważ ta, o której już wspomniałem (nazywana mianem senyera) jest normalną flagą, z którą nie są związane żadne podteksty polityczne. Natomiast często można spotkać podobną flagę, lecz z dodatkową białą gwiazdą na niebieskim trójkącie (lub też czerwoną gwiazdą na złotym trójkącie), która nazywa się estelada, i która symbolizuje dążenia niepodległościowe części katalońskiego społeczeństwa.
Barcelona – stolica Katalonii
Jednym z najbardziej charakterystycznych symboli tego regionu jest jego stolica – Barcelona. Jest to jedno z najczęściej odwiedzanych przez turystów miast Europy (w 2017 roku znalazła się pod tym względem na szóstym miejscu w rankingu), które każdego roku odwiedza około 7 milionów turystów. W Barcelonie znajduje się 9 obiektów wpisanych na listę światowego dziedzictwa UNESCO, do których należy najbardziej znana i charakterystyczna budowla tego miasta, a także najczęściej odwiedzany zabytek całej Hiszpanii – Sagrada Família. Konstrukcja tego secesyjnego kościoła autorstwa genialnego architekta Antoniego Gaudiego rozpoczęła się w 1882 roku i trwa do dziś. Obecnie fundusze na ukończenie budowli są uzyskiwane dzięki datkom od odwiedzających, a dokończenie konstrukcji planowane jest na rok 2026, będący setną rocznicą śmierci architekta. Architektura Gaudiego charakteryzuje Barcelonę, ponieważ również wiele innych konstrukcji jego autorstwa to najpopularniejsze atrakcje miasta nadające mu niepowtarzalny charakter, np. Parc Güell czy Casa Batlló.
Przez piłkę do serca
Innym symbolem Katalonii, znanym praktycznie w każdym zakątku świata jest… klub sportowy FC Barcelona ⚽️. Może to się wydać dziwne, ale faktem jest, że gdy w dowolnym kraju zapytamy młodszą czy starszą osobę o Katalonię, to z pewnością jej pierwszym skojarzeniem będzie właśnie ten klub sportowy. Reprezentuje on zarówno Katalonię jak i jej język, więc można go śmiało uznać za prawdziwego światowego ambasadora tego regionu.
Hiszpańska Jasna Góra
Podobnie jak my, Polacy mamy Jasną Górę, tak Katalończycy mają górę Montserrat wraz ze znajdującym się na niej klasztorem benedyktynów. Według nazwy, Montserrat oznacza górę postrzępioną i tak też ona w rzeczywistości wygląda. Znajduje się około 35 km na północny zachód od Barcelony, a jej najwyższy szczyt ma wysokość 1237 m n.p.m. Klasztor na Montserrat jest najważniejszym ośrodkiem religijnym w całej Katalonii. Jest to cel zarówno pielgrzymek jak i wypraw zwiedzających ten region turystów.
Katalonia od kuchni
Także od strony kulinarnej Katalonia posiada swoje symbole, do których z pewnością należy najpopularniejsze katalońskie danie o nazwie pa amb tomàquet – czyli dosłownie chleb z pomidorem (tutaj znajdziesz przepis po hiszpańsku, przy okazji będzie to świetny krótki trening czytania). W tym momencie można pomyśleć, że co to za specjalność, skoro prawie każdy z nas je taką kanapkę z pomidorem. A jednak sprawa nie jest tak oczywista. Dla mieszkańców Katalonii zwykłą kanapkę z pokrojonym pomidorem nie można nazwać mianem ich słynnego dania, ponieważ według tradycji przygotowując pa amb tomàquet pomidora należy wetrzeć w kromkę chleba, polać oliwą oraz doprawić szczyptą soli.
Drugą katalońską specjalnością jest musujące wino cava, które przypomina popularnego szampana. Będąc już przy winie należy również wspomnieć o naczyniu, które znajduje się niemal w każdym katalońskim domu – porró. Jest to szklany dzbanek o dość nietypowym kształcie, ponieważ posiada długi wlew. Z porró tradycyjnie pije się wino i to nie tak po prostu, lecz poprzez wlewanie go do ust z odległości.
Jeśli przyjdzie Ci w Barcelonie ochota na coś słodkiego, koniecznie spróbuj crema catalana. Polecam to miejsce.
4 katalońskie tradycje, o których (być może) nie wiesz
1. Diada de Sant Jordi (Dzień Świętego Jerzego)
Obchodzony 23 kwietnia dzień Świętego Jerzego, patrona m.in. Katalonii. Wiąże się z nim legenda, według której ten bohaterski rycerz dawno temu zabił smoka, który terroryzował ludność zamieszkującą królestwo Montblanc. Diada de Sant Jordi jest jedną z najpopularniejszych katalońskich tradycji. Tego dnia obchodzi się również katalońskie święto zakochanych oraz Dzień Książki. Wiąże się z tym zwyczaj podarunków – panowie wręczają swoim wybrankom różę, panie natomiast odwzajemniają się podarowaniem książki. Dlatego w Dzień Świętego Jerzego ulice katalońskich miast są przepełnione stoiskami, na których sprzedawane są róże oraz straganami z książkami. Przy tych straganach często można spotkać wielu znanych autorów. Jest to okazja zarówno do promowania nowych dzieł jak i do pielęgnowania katalońskiej kultury i języka. Wiele książek sprzedawanych tego dnia jest napisanych po katalońsku, lecz można także znaleźć książki w innych językach opowiadające o Katalonii.
2. Castanyada
Święto obchodzone 31 października, w przeddzień Dnia Wszystkich Świętych. Ta tradycja jest często w Katalonii przeciwstawiana popularnemu na całym świecie halloween obchodzonemu tego samego dnia. Najważniejszym symbolem tej tradycji są pieczone kasztany, które w tym dniu sprzedaje się na licznych stoiskach porozstawianych na ulicach miast. Oprócz kasztanów często je się także panellets, czyli małe i przeważnie okrągłe smakołyki przyrządzane z masy migdałowej i ozdabiane np. orzeszkami piniowymi lub czekoladą. Tradycyjnym trunkiem, który Katalończycy chętnie piją tego dnia jest wino moscatell.
3. Calçotada
Jest to święto jedzenia cebulek nazywanych calçots, które obchodzi się co roku pod koniec stycznia. Calçots przypominają cebulę dymkę, lecz posiadają bardziej wydłużony kształt, co wiąże się ze specjalną metodą ich uprawiania. Gdy cebula rośnie, w pewnym momencie należy ją wykopać i zasadzić jeszcze głębiej albo dosypać więcej ziemi. W ten sposób roślina szukając promieni słonecznych wydłuża swój kształt. Calçots podaje się najczęściej z sosami takimi jak romesco lub salvitxada. Ta tradycja sięga XIX wieku i oryginalnie pochodzi z miejscowości Valls.
4. Castells (‘zamki’)
Jest to tradycja, podczas której liczna grupa specjalnie wytrenowanych akrobatów nazywanych castellers buduje ludzką wieżę. Konstrukcje mają różne formy i układy, a ich wysokość dochodzi nawet do 10 poziomów złożonych z castellers. Podczas tych pokazów akrobaci noszą odpowiedni tradycyjny strój: koszulę w kolorze odpowiadającym zgrupowaniu castellers, do którego należą oraz jego herbem, białe spodnie, pas (najczęściej czarny) i chustę. Ten zwyczaj jest kultywowany od ponad 200 lat, a do Katalonii przywędrował wraz z rozprzestrzenieniem się bardzo podobnej walenckiej tradycji o nazwie muixeranga. Castells zaczęły zyskiwać dużą popularność w latach 80. ubiegłego wieku, a obecnie są jednym z najbardziej znanych katalońskich symboli, który od 2010 roku znajduje się na liście niematerialnego dziedzictwa UNESCO.
A Tobie z czym kojarzy się Katalonia?
