Język hebrajski jest nie tylko jednym z najstarszych na świecie, ale również wyjątkowym pod wieloma względami. Poznaj trzy fascynujące ciekawostki języka hebrajskiego, które z pewnością Cię zaskoczą!
1️⃣ Ciekawostka: lew w języku hebrajskim
Lew w języku hebrajskim ma aż kilka synonimów – ten fakt podkreślano nawet w Talmudzie babilońskim (Sanhedrin 95a). Liczba słów na oznaczenie lwa świadczy o jego ważnej roli w tradycji żydowskiej.
Lwy często pojawiały się na kartach biblijnych, dzisiaj jednak już nie występują na Ziemi Izraela. Ostatnie lwy zostały wybite przez krzyżowców, jednak pamięć o nich pozostała w kulturze żydowskiej. Taki przydomek nosił na przykład najbardziej znany kabalista Izaak „Ari” Luria (na jego nagrobku w Safed widnieje przydomek „ha-Ari ha-Kadosz” – Święty Ari/ Święty Lew).
Lew nie jedno ma imię
Słowo ארי (ari) znaczy „lew”, innym słowem oznaczającym lwa jest na przykład לביא (lawi), które brzmi całkiem znajomo, gdyż europejskie lion, Löwe, lew... „przywędrowały” z języków semickich.
Symbol lwa
Lew to również znak plemienia Judy, ludu Izraela – znajduje to odzwierciedlenie w żydowskich imionach z przeszłości: Żydzi często nosili kilka imion o podobnym znaczeniu (np. w rożnych językach), można było spotkać np. Cwi Hirsza (‘jelenia jelenia’) lub Jehudę Arie Lejba (Jehuda to imię hebrajskie, od którego bierze się nazwa narodu żydowskiego – Jehudim, a którego symbolem jest lew; arje to lew po hebrajsku, a Lejb to jidyszowe imię też oznaczające lwa). Nic dziwnego, że przedstawienie lwa znajdujemy często na cmentarzach – lew może tam symbolizować potęgę, siłę, wyzwolenie i odkupienie. Na nagrobkach lwy nierzadko podtrzymują koronę czy zwoje Tory.
Warto też wspomnieć o pewnym znalezisku archeologicznym, mianowicie pieczęci z XI stulecia przed naszą erą, na której znajduje się przedstawienie człowieka walczącego z lwem. Część badaczy domniemuje, że może to być odniesienie do Samsona, który według biblijnej księgi Sędziów (przyrzeczenie o niestrzyżeniu włosów miało zapewniać mu niezwykłą siłę) pokonał zwierzę gołymi rękoma. Brak żadnej broni towarzyszącej postaci na pieczęci mogłoby potwierdzać taką hipotezę. Natomiast to, że silny heros mógł się równać ze zwierzęciem takim jak lew, ukazuje obraz lwa jako zwierzęcia silnego i wyjątkowego. W języku amharskim i ge’ez (należących do etiopskiej rodziny języków semickich) wyraz አርዌ (ʾärwe) pochodzi od tego samego protosemickiego rdzenia i oznacza po prostu zwierzę. Możemy wnioskować, że na terenach zamieszkanych w odległej starożytności przez Semitów lew był po prostu prototypem zwierzęcia.
Lew w języku hebrajskim:
- אריה (arie)
- ארי (ari)
- לביא/ לביאה (lawi – r.m., lewja – r.ż.)
- כפיר (kfir, ‘lwiątko’)
- שחל (szachal)
- ליש (lajisz, spokrewnione z arabskim ليث lejoth)
- שחץ (szachac, pojawia się w księdze Hioba 28,8)
Więcej na ten temat znajdziesz tutaj. 😉
2️⃣ Ciekawostka: historia czerni i bieli
‘Biały’ to lawan (לבן) – rdzeń tego słowa ma bardzo bogate pole semantyczne (’księżyc’, ‘brzoza’, ‘wyjaśnić’, ‘wybielić’, nazwy rożnych produktów mlecznych…)
‘czarny’ to szachor (שחור) współcześnie – w Biblii określa się tak oblubienica w Pieśni na Pieśniami 1,5. Znaczenie tego słowa mogło być zbliżone bardziej do odcienia śniadej skóry lub sadzy (biblijne שחור, szchor). W Biblii częściej używano słowa koder (קודר) – ‘czarny, posępny’.
Podobnie jak po polsku, po hebrajsku możemy powiedzieć לבן על שחור (lawan al szachor, „czarno na białym”), a także להלביו (lehalbin, ‘zabielić’/ ‘wybielić’) i להשחיר (lehaszchir, ‘zaczernić’/ ‘oczernić’).
3️⃣ Ciekawostka: etymologia słowa paragon i kabala
Pomysł na wyraz oznaczający ‘paragon’ w języku hebrajskim jest podobny jak w języku angielskim: angielskie receipt pochodzi od receive (’otrzymywać’), tak samo hebrajskie קבלה (kabala) bierze się od לקבל (lekabel).
Z kolei חשבון (cheszbon) to ‘rachunek’ i wyraz ten pochodzi od czasownika לחשב (lechaszew) , czyli ‘rachować’, ‘obliczać’ (ang. ‘compute’), podobnie jak słowo מחשב (machszew), czyli ‘komputer’. Z tego samego rdzenia pochodzi też czasowniki לחשוב (lachszow), czyli ’myśleć’.
Słowo kabala (קבלה) wyraża czynność przyjmowania (np. „משה קיבל תורה מסיני” – Mosze kibel Tora me-Sinaj – ‘Mojżesz otrzymał Torę z Synaju’); kiedyś było znacznie bardziej kojarzone z kabałą (mistyką żydowską; jej nazwa bierze się od przyjmowania nauk od nauczyciela duchowego lub od przyjmowania boskiego światła; kabaliści to מקובלים – mekubalim).
Co więcej, sama kabała jest ściśle powiązana z religią żydowską i poza nią trudno w zasadzie mówić o czymś takim jak kabała. Zgodnie z przekazami zarówno kabała, jak i Prawo żydowskie zostały otrzymane pierwotnie od Boga i przekazane. Zatem oba te obszary łączy w tekstach żydowskich słowo kibel(‘otrzymał’):
Z kolei w języku polskim termin kabała uległ znacznemu zniekształceniu i zamiast z mistyczną tradycją związaną z językiem hebrajskim i rytuałem żydowskim, kojarzy się raczej z – niemającymi z nią zbyt wiele wspólnego – tarotem, wróżbami lub tarapatami (wpaść w niezłą kabałę).
PS jeśli znasz inne ciekawostki języka hebrajskiego koniecznie podziel się nimi w komentarzu!
✍️ Autor tekstu 3 ciekawostki języka hebrajskiego, które Cię zaskoczą:
Paweł Chról
Niniejszy artykuł powstał w ramach współpracy Językowej Siłki z Klubem Hebrajskim prowadzonym przez Pawła Chróla, autora niniejszego artykułu:
📝 Kontakt w sprawie kursów języka hebrajskiego: [email protected]
📲 Zaobserwuj Klub Hebrajski na Instagramie: @klub_hebrajski
🚹 Dołącz do Klubu Hebrajskiego na Facebooku: https://www.facebook.com/KlubHebrajski/
