Pierwszym krokiem do poznania języka jest alfabet. Języki używające alfabetu łacińskiego automatycznie wydają się prostsze – musimy opanować jedynie charakterystyczne litery i różnice w wymowie poszczególnych głosek. Co jednak, gdy zdecydowaliśmy się uczyć arabskiego? Przed nami spore wyzwanie, jednak nie taki diabeł straszny, o czym przekonacie się czytając ten artykuł. Alfabet arabski zaprasza do zgłębienia jego tajemnic!
Język arabski* zapisywany jest abdżadem, czyli arabskim alfabetem spółgłoskowym. Nazwa abdżad pochodzi od czterech pierwszych** liter alfabetu: alif [ا], ba [ب], dżim [ج], dal [د]. Zawiera on 28 liter – 25 spółgłosek i 3 długie samogłoski, z których dwie mogą być również spółgłoskami.
*Mówimy tu o standardowym języku arabskim (Modern Standard Arabic). Dialekty są zapisywane zarówno abdżadem, jak i franco, czyli systemem łączącym alfabet łaciński oraz cyfry odpowiadające poszczególnym dźwiękom.
** Mówiąc dokładniej, są to pierwsze litery czterech pierwszych grup liter, czyli liter posiadających ten sam kształt. W przedstawionym kilka linijek niżej spisie zostały one pogrubione.
Alfabet arabski jest używany również przez inne języki – np. perski, urdu, paszto, ujgurski – należy jednak pamiętać, że każdy z tych języków zaadaptował abdżad na swój sposób. Oznacza to, że osoba znająca język arabski raczej nie będzie w stanie bezbłędnie odczytać zapisu w innym języku używającym alfabetu arabskiego. Znajomość abdżadu z pewnością ułatwi jednak naukę kolejnych języków, które się nim posługują.
Alfabet arabski – co należy o nim wiedzieć?
- Alfabet arabski jest zapisywany od prawej do lewej strony.
- Każda z liter ma trzy postaci – początkową, środkową i końcową.
- 22 z 28 liter w alfabecie arabskim się łączą. Oznacza to, że nie zapisujemy liter osobno, tylko je ze sobą łączymy. Nie łączą się litery د, ذ, ر, ز, و, ا.
- W przypadku liter, które nie łączą się z lewej strony, postaci środkowa i końcowa wyglądają tak samo. Jeśli przedostatnia litera w wyrazie się nie łączy, ostatnią zapiszemy w postaci izolowanej – niepołączonej z żadnej strony.
- Nie ma podziału na małe i duże litery.
- Nie ma podziału na litery drukowane i pisane. Istnieją jednak różne style kaligraficzne. Jako amator arabskiego nie musisz się jednak ich uczyć – warto jedynie zapoznać się z nimi, żeby umieć je rozpoznawać.
Istnieje kilka sposobów transkrypcji. Najbardziej uniwersalną jest międzynarodowa ISO. Oprócz tego istnieją transkrypcje uproszczone, tak żeby bez problemu mógł je przeczytać użytkownik danego języka niezajmujący się naukowo arabskim – dlatego polski arabista, o ile nie będzie stosował ISO, inaczej zapisze dany wyraz w transkrypcji uproszczonej niż np. arabista francuski.
Przejdźmy zatem do liter
ا [alif] – na początku wyrazu jest nośnikiem krótkiej samogłoski* i w większości przypadków nad (krótkie “a” lub “u”) lub pod nim (krótkie “i”) umieścimy hamzę [ء], w środku i na końcu wyrazu wymawiane jako długie “a”
ب [ba] – wymawiane jak “b”
ت [ta] – wymawiane jak “t”
ث [tha] – spółgłoska międzyzębowa bezdźwięczna odpowiadająca angielskiemu “th” z takich wyrazów jak “thick”, “thumb”
ج [dżim] – wymawiane jak “dż”, “ż” (jeśli zamiast tego słyszycie “g” – macie do czynienia z Egipcjaninem 🙂
ح [ha] – “h” gardłowe – dźwięk wydobywa się z głębi gardła
خ [cha] – “ch” charczące
د [dal] – wymawiane jak “d”
ذ [dhal] – spółgłoska międzyzębowa dźwięczna odpowiadająca angielskiemu “th” z takich wyrazów jak “that”, “this”
ر [ra] – wymawiane jak “r”
ز [zaj] – wymawiane jak “z”
س [sin] – wymawiane jak “s”
ش [szin] – wymawiane jak “sz”
ص [sad] – spółgłoska emfatyczna, mocne “s”
ض [dad] – spółgłoska emfatyczna, mocne “d”
ط [ta] – spółgłoska emfatyczna, mocne “t”
ظ [dha/zha] – spółgłoska emfatyczna, mocne “z”/emfatyczny odpowiednik ذ [dhal]
ع [ajn] – spółgłoska krtaniowa dźwięczna, powstaje w tym samym miejscu co ح [ha gardłowe] na skutek ściśnięcia gardła i wydania z siebie dźwięku podobnego do tego, który możemy z siebie wydawać u dentysty 🙂
غ [ghayn] – dźwięczny odpowiednik charczącego ch خ, porównywany też do charczącego r/francuskiego r
ف [fa] – wymawiane jak “f”
ق [qaf] – k wymawiane języczkowo – aby je uzyskać, musimy cofnąć język w stronę języczka
ك [kaf] – wymawiane jak “k”
ل [lam] – wymawiane jak “l”
م [mim] – wymawiane jak “m”
ن [nun] – wymawiane jak “n”
ه [ha] – wymawiane jak “h”
و [łał] – wymawiane jak “ł” lub długie “u”
ي [ja] – wymawiane jak “j” lub długie “i”
*Krótkie samogłoski są zapisywane za pomocą znaków diakrytycznych nad lub pod spółgłoską: َ [fatha] oznacza krótkie “a” ُ [damma] oznacza krótkie “u”, a ِ [kasra] – krótkie “i”. Występują one jedynie w książkach dla dzieci i materiałach dla początkujących adeptów arabskiego. Również cały Koran jest zwokalizowany.
Jeśli dobrnęliście do końca tego artykułu, to znaczy, że alfabet arabski prawdopodobnie nie kryje już przed Wami żadnych tajemnic. Teraz możecie bez obaw korzystać z arabskojęzycznych źródeł do nauki, oczywiście dostosowanych do Waszego poziomu. Powodzenia!
