Chag Chanuka Sameach! Wesołej Chanuki!

Chag Chanuka Sameach! Wesołej Chanuki!

W tym roku Chanukę obchodzimy od 12 do 20 grudnia. Wpis świąteczny wydaje się być dobrym wprowadzeniem tematyki hebrajskiej/ żydowskiej do tego portalu. Powstanie święta Chanuka wiąże się z księgą Machabeuszy, która mówi o tym, jak hellenistyczni Seleukidzi próbowali wprowadzić posąg Zeusa (zamiast kultu niematerialnego JHWH) w Świątyni Jerozolimskiej (zakazali też obrzezywania dzieci i oskarżyli o mord rytualny). Żydzi oparli się jednak próbom hellenizacji, a powstanie Machabejskie zakończyło się wyzwoleniem Judei od Greków w 165 roku p.n.e. Świątynia Jerozolimska, którą król Antioch IV Epifanes przemienił na miejsce kultu greckiego, została rytualnie oczyszczona i na nowo poświęcona.

Według Talmudu po oczyszczeniu Świątyni kapłani (kohenim) stwierdzili, że zapas oleju do siedmioramiennego świecznika świątynnego wystarczy tylko na jeden dzień. Jednak, w cudowny sposób, olej ten palił się aż przez osiem dni – tyle czasu trwa Chanuka i każdego dnia zapala się kolejną świeczkę (przy pomocy pomocniczej świeczki szamasz). Każdy dzień jest dobrym pretekstem do dostawania prezentów, spotkania z najbliższymi i objadania się ;). Najczęściej się je tłuste (skojarzenie z olejem do chanukiji) placki ziemniaczane (latkes) i pączki (sufganijot), dzieci grają o cukierki w drejdel (sewiwon) – bączek z napisami N(es) G(adol) H(aja) Sz(am) (’zdarzył się tam wielki cud’): נס גדול היה שם. Jeśli święto to obchodzi się w Izraelu, wówczas używa się zamiast Sz literki P, gdyż oznacza ona 'tutaj’ (פה).

Chag ha-Chanuka (חג החנוכה, 'święto poświęcenia’) oraz chinuch (חינוך, 'edukacja’), mechunach (מחונך, 'dobrze wychowany’), mechanech (מחנך, 'wychowawca’), a także chonech (חונך, 'coach’) wywodzą się z jednego rdzenia ch-n-ch/k w hebrajskim biblijnym powiązanym z poświęcaniem (też w językach europejskich, na przykład w angielskim, widać takie powiązanie między edukacją – 'education’ a poświęceniem – 'dedication’: wywodzą się z indoeuropejskiego *deuk-, oznaczającego przywodzenie, prowadzenie). Chanuka upamiętnia właśnie odzyskanie Świątyni Jerozolimskiej z rąk Greków, a następnie poświęcenie ołtarza (חנוכת מזבח, chanukat mizbach). Machabeusze (מכבים, ’makabim’), którzy zaczęli powstanie przeciwko Grekom – do dzisiaj kojarzą się z siłą, odwagą – i stanowili wzór do naśladowania w początkach powstawania państwa Izrael (Izraelczycy mieli dzielnie walczyć o kraj i ciężko pracować np. w kibucach, żeby zbudować Izrael według swoich marzeń). Izraelskie drużyny piłkarskie często noszą imię Machabeuszy (np. Maccabi Tel Aviv, Maccabi Haifa…).

Powyżej znajduje się jedna z syjonistycznych grafik, zawierających symbolikę chanukową (bączek sewiwon, chanukija, dzban z oliwą do lampy). Napisy: „Chanuka, święto świateł – święto odwagi” (חנוכה חג האורים חג הגבורה= Chanuka, chag ha-orim, chag ha-gwura). Następna rzecz to izraelski znaczek pocztowy (wyraźne są tu paralele między Machabeuszami a Żydami budującymi Izrael w symbolice syjonistycznej). Na zdjęciu z kolei widać przedstawienie chanukiji oraz napis Chanuka Sameach (’Wesołej Chanuki’) na wieżach Azrieli – centrum biznesowo-handlowym w Tel-Awiwie na ulicy Menachem Begina (walczył o powstanie państwa Izrael; przygotował zamach na Hotel Melech Dawid, chcąc zmusić Brytyjczyków do opuszczenia tych terenów; założył syjonistyczno-prawicowe partie Cherut – 'Wolność’ oraz rządzący dziś Likud – 'Wiązka’ lub 'Koalicja’).

Przeczytaj także o tym jak działają hebrajskie rdzenie!