Ponad 8 milionów ludzi na całym świecie posługuje się językiem słowackim, w tym 5 milionów mieszkańców Słowacji, dla których jest to język urzędowy. Język ten ma trzy główne dialekty: zachodni, centralny i wschodni. W poniższym artykule skupimy się na dialekcie zachodnim, który jest używany w stolicy kraju – Bratysławie.
Język słowacki tak samo jak język polski należy do grupy języków zachodniosłowiańskich. Czy dzięki temu jest on choć trochę zrozumiały dla przeciętnego Polaka? Według mnie tak. Oba języki mają zbliżoną gramatykę, a wiele słów zapisuje się i wymawia w podobny sposób, lecz nie daj się zwieźć. W słowackim występują rownież słowa, które mimo bardzo podobnego brzmienia mają zupełnie inne znaczenie. Zanim jednak przejdziemy do konkretnych słów i wyrażeń przyjrzyjmy się bliżej alfabetowi języka słowackiego.
🔤 SLOVENSKÁ ABECEDA – słowacki alfabet
Słowacki alfabet składa się z 46 znaków i jest podzielony na samogłoski, spółgłoski oraz dwugłoski, czyli tzw. dyftongi. Znaki alfabetu dzielą się na litery drukowane oraz pisane. Każda z nich ma małą i dużą formę. Ciekawym faktem jest to, że Słowacy przykładają bardzo dużą uwagę do alfabetu pisanego, którego nauczyli się w szkole. Jeżeli poprosimy ich o napisanie dla nas czegokolwiek odręcznie to zrobią to właśnie za jego pomocą.
Samogłoski dzielimy na krótkie (a, ä, e, i, o, u, y), oraz długie (á, é, í, ó, ú, ý).
Spółgłoski dzielimy na twarde (d, t, n, l, h, ch, k, g), miękkie (ď, ť, ň, ľ, dz, dž, c, č, š, ž, j) oraz na dwuznaczne (b, m, p, r, s, v, z, f), po których pisze się tzw. miękkie „i” czyli i/í bądź twarde “i” czyli y/ý. Aby wiedzieć które „i”, użyć w danym wyrazie Słowacy uczą się w szkole na pamięć wybranych wyrazów, po których występuje twarde „i” czyli y/ý, z których później mają dyktanda. Dzięki temu są w stanie nie tylko nauczyć się pisowni danego wyrazu, ale również odróżnić od siebie homonimy, których występowanie w języku słowackim jest bardzo częste, np.:
vír – wir
výr – rodzaj sowy
ti – Tobie
ty – ty
Spółgłoski miękkie wymawia się bardzo podobnie do naszych polskich spółgłosek miękkich, np.
ň -> ń
š -> ś
č -> ć
Jedyną trudność mogą stanowić spółgłoski ď, ť oraz ľ, które nie posiadają swojego odzwierciedlenia w polskim alfabecie, a ich opanowanie może zająć troszkę czasu.
W języku słowackim występują cztery dwugłoski ia, ie, iu, ô. A o to ich polska wymowa:
ia [ja]
ie [je]
iu [ju]
ô [ło]
Spółgłoski d, t, n wymawia się miękko, kiedy występuje po nich jedna z podanych liter: e, i, í, ia, iu.
Przykłady:
rodina [roďina]
deti [ďeťi]
niekto [ňi̯ekto]
Akcent w języku słowackim jest stały i zawsze przypada na pierwszą sylabę. Aczkolwiek, istnieją wyrazy, które nie mają w ogóle akcentu, np. spójniki (až, len), zaimki czy przyimki jednosylabowe (a, aj, že).
📝 ZÁKLADNÉ FRÁZY A VÝRAZY – podstawowe zwroty i wyrażenia
Skoro zapoznaliśmy się z alfabetem języka słowackiego, to teraz czas na kilka podstawowych wyrazów i zwrotów. Zacznijmy od powitań i pożegnań, a następnie przejdziemy do codziennie używanych wyrażeń.
Jak się przywitać po słowacku?
Ahoj! – Cześć
Čau! – Cześć / Pa
Dobré ráno – Dzień dobry
Dobrý deň – Dzień dobry
Dobrý večer – Dobry wieczór
Dovidenia – Do widzenia
Dobrú noc – Dobranoc
Dopočutia – Do usłyszenia
Zwrot „Dobré ráno” używany jest przez domowników, kiedy wstaniesz rano do około godziny 10:00. Można go również użyć w sytuacjach nieoficjalnych np. podczas robienia zakupów w osiedlowym sklepie.
Zwrot „Dovidenia” ma również swoją skróconą wersję „Dovi”.
Natomiast „Dopočutia” używane jest podczas kończenia rozmowy telefonicznej.
Áno – tak
Nie – nie
Ako sa máš? – jak się masz?
Dobre – dobrze
Zle – źle
A ty? – A ty?
Prosím – Proszę
Ďakujem – Dziękuję
Jak dziękować po słowacku?
Zwrot „ďakujem” ma również swoją skróconą wersję „diki” oraz „dik” czyli po prostu dzięki. Z kolei, jeżeli chcemy wyrazić jeszcze większą wdzięczność drugiej osobie możemy użyć wyrażenia „ďakujem veľmi pekne” co oznacza pięknie dziękuję.
Dobrú chuť – Smacznego
Nech sa páči – Proszę bardzo
Nie je za čo – Nie ma za co
Na zdravie – Na zdrowie
Prepáč – Przepraszam
Nič sa nestalo – Nic się nie stało
Pozor – Uważaj
Pomoc – Pomocy
Rozmawiając z osobą starszą od nas bądź osobą, której nie znamy powinniśmy użyć drugą osobę liczby mnogiej. W języku słowackim nazywa się to vykanie i ma na celu okazanie szacunku drugiej osobie. Zamiast więc powiedzieć „Ako sa máš” powiemy „Ako sa máte”, czy zamiast „Prepáč” użyjemy „Prepáčte”. Jeżeli nasz rozmówca wyrazi zgodę na to abyśmy odzywali się do niego mniej oficjalnie, wtedy będziemy mogli użyć pierwszej formy zwrotu. Nazywa się to tykanie.
Dalsza część tekstu pod zapisami na nasz cotygodniowy newsletter!
Zapisz się do Środowej Siłki: 📬⤵️
Jak rozpocząć konwersację?
Ako sa voláš? – Jak się nazywasz?
Volám sa Blanka – Nazywam się Blanka
Koľko máš rokov? – Ile masz lat?
Mám dvadsaťdeväť rokov – Mam dwadzieścia dziewięć lat
Odkiaľ pochádzaš? – Skąd pochodzisz?
Som z Poľska – Jestem z Polski
Teší ma – Miło Cię poznać
Hovoríš po slovensky / poľsky? – Mówisz po słowacku / polsku?
Hovorím / nehovorím po slovensky – Mówię / nie mówię po słowacku
Nerozumiem – Nie rozumiem
Aké sú tvoje záľuby? – Jakie masz zainteresowania?
Mám rada hudbu – Lubię muzykę
Študuješ či pracuješ? – Uczysz się czy pracujesz?
Študujem na vysokej škole – Studiuję na uniwersycie
Pracujem v banke – Pracuję w banku
📕 GRAMATIKA – gramatyka
W języku słowackim również występują przypadki. Jest ich 6, a ich odmiana wygląda następująco:
nominatív – kto? čo?
genitív – z koho? z čoho?
datív – komu? čomu?
akuzatív – koho? čo? (vidím)
lokál – o kom? o čom?
inštrumentál – s kým? s čim?
Występują w nim również trzy rodzaje rzeczowników: męski, żeński oraz nijaki. Rodzaj męski rozpoznamy za pomocą wyrazu ten, rodzaj żeński za pomocą wyrazu tá, a rodzaj nijaki za pomocą wyrazu to.
Odmiana czasownika byť „być” w czasie teraźniejszym:
ja som – ja jestem
ty si – ty jesteś
on/ona/ono je – on/ona/ono jest
my sme – my jesteśmy
vy ste – wy jesteście
oni/ony sú – oni/one są
Zastanawiasz się, jak efektywnie zapamiętać te wszystkie nowe słowa? 🤔
Pooglądaj poniższe, darmowe szkolenie przygotowane przez Patryka, psychologa, poliglotę i założyciela Językowej Siłki i poznaj 4 techniki, które pozwolą Ci zapamiętać każde słowo, którego chcesz się nauczyć! 💪
FALOŠNÍ KAMARÁTI – fałszywi przyjaciele
Na sam koniec przedstawię Ci kilka fałszywych przyjaciół, czyli słów, które zapisuje się, bądź wymawia niemal identycznie jak w języku polskim, ale znaczy coś zupełnie innego.
Pierwszym takim słowem jest jahoda, która wcale nie jest jagodą, a truskawką. Kolejnym słowem jest droga, która nie ma nic wspólnego z jezdnią, bądź chodnikiem, a oznacza narkotyk. Z kolei mówiąc, że chleb jest čerstvý, mamy na myśli, że jest świeży, a nie mający już kilka dni. Jeżeli natomiast powiemy, że coś páchne to tak naprawdę śmierdzi.
