Wenecja – niespotykane miasto na wodzie, kojarzące się głównie z wieloma kanałami, gondolami oraz maskami karnawałowymi. Oprócz znanych powszechnie rzeczy warto zapoznać się także z mniej znanymi ciekawostkami, które jeszcze bardziej przybliżą Wam to miasto. Przegląd ciekawostek oraz krótki rys historyczny opracowaliśmy na podstawie dostępnych źródeł, które zamieszczamy w bibliografii. Zapraszamy Was do lektury!
Na sam początek…
Ogólne informacje
Wenecja jest stolicą regionu Wenecja Euganejska (Veneto). Miasto zamieszkuje około 255 tysięcy osób, z czego jego centrum historyczne położone na lagunie jest zamieszkane jedynie przez około 53 tysiące osób. Co ciekawe, od lat 70. poprzedniego wieku populacja Wenecji regularnie spada i przewiduje się, że do 2030 roku jej centrum stanie się tzw. miastem duchem.
Wenecja powstała w V wieku n.e. i założyła ją ludność uciekająca przed barbarzyńcami, która uznała, że tereny położone na podmokłej lagunie są dobrym miejscem do zbudowania bezpiecznie położonej osady. Miasto przez ponad 1000 lat było stolicą Republiki Weneckiej – państwa kupieckiego, które było niegdyś potęgą na basenie Morza Śródziemnego, a swoim terenem w różnych okresach obejmowało północno-wschodnią część dzisiejszych Włoch, elementy wybrzeża i wysp należących obecnie do Chorwacji, a także niektóre tereny dzisiejszej Grecji (głównie wyspy, m.in. Kretę) oraz Cypr. Co ciekawe, było to najdłużej nieprzerwanie funkcjonujące państwo w historii posiadające ustrój republikański.
A teraz przejdźmy do przeglądu ciekawostek…
1. Wyspy
Najbardziej znanymi wyspami Wenecji są: Murano, Burano i Isola della Giudecca. Co ciekawe miasto usytuowane jest na 118 wyspach.
2. La Serenissima
Wenecja jest także określana mianem La Serenissima (‘najjaśniejsza, najspokojniejsza’). Istnieją dwie główne teorie na temat pochodzenia tej nazwy. Według jednej z nich odnosi się ona do postaci weneckiego doży, którego mieszkańcy miasta nazywali mianem serenissimo, które z czasem zaczęło się odnosić do całego miasta. Według drugiej teorii w czasach swojej świetności Wenecja zapewniała mieszkańcom dobrobyt, a w mieście rozwinęła się tolerancja, w szczególności wobec cudzoziemców, którzy przybywali do miasta w celach handlowych. Z tego powodu w Wenecji panowała atmosfera spokoju, dzięki której określenie La Serenissima przetrwało aż do dziś.
3. Język wenecki
Na terenie północno-wschodnich Włoch (w większości w obrębie regionu Wenecja Euganejska) używa się zespołu dialektów nazywanych językiem weneckim. Posługuje się nim także mniejszość włoska zamieszkująca Chorwację i Słowenię, a ogólna liczba osób mówiących tymi dialektami wynosi około 2 miliony. Język wenecki różni się znacznie od standardowego włoskiego. Co ciekawe, z punktu widzenia językoznawstwa nie można go sklasyfikować jako dialekt włoskiego, ponieważ należy on do innej podgrupy języków romańskich (wenecki należy do podgrupy gallo-italskiej języków zachodnioromańskich, a standardowy włoski do italsko-dalmatyńskiej podgrupy języków wschodnioromańskich).
4. Wenecki lew
Symbolem Wenecji jest tzw. Il leone alato, czyli skrzydlaty lew. Znany jest on także jako Il Leone di San Marco, czyli lew św. Marka, patrona miasta. Lew symbolizuje to, jaką siłę posiadały słowa ewangelisty, natomiast jego skrzydła są symbolem duchowego uniesienia. Lew św. Marka ukazywany jest najczęściej z samą księgą lub z księgą oraz mieczem trzymanym w łapie. Pierwszy z tych przedmiotów symbolizuje pokój i mądrość, drugi z kolei jest symbolem siły oraz sprawiedliwości.
5. Wenezuela
Niewiele osób wie, że Wenecji swoją nazwę zawdzięcza Wenezuela. Rok po trzeciej wyprawie Krzysztofa Kolumba, ekspedycja, którą dowodził hiszpański żeglarz Alonso de Ojeda przemierzając wenezuelskie wybrzeże, dotarła do jeziora Maracaibo, gdzie załoga statku ujrzała domy zbudowane przez tubylców z plemienia Añú, które wznosiły się na drewnianych palach wystających z wody. Te konstrukcje skojarzyły się biorącemu udział w tej wyprawie Amerigo Vespucciemu z Wenecją. To właśnie z tego powodu Alonso de Ojeda nadał zarówno regionowi jak i zatoce nazwę Venezuela (hiszp. Mała Wenecja).
6. Kwarantanna
Słowo kwarantanna, które niestety ze względu na obecną sytuację na świecie jest znane prawie każdemu, etymologicznie jest związane z Wenecją. To określenie pochodzi od włoskiego quaranta giorni (‘czterdzieści dni’), które w XIV wieku zaczęło być używane w terminologii medycznej w odniesieniu do przymusowej czterdziestodniowej izolacji osób i dóbr podejrzanych o przenoszenie dżumy, które przypływały do Wenecji w czasach czarnej śmierci.
7. Liczba odwiedzających
Wenecja to drugie po Rzymie najczęściej odwiedzane włoskie miasto – każdego roku odwiedza ją około 20 mln turystów.
8. Plac św. Marka
To najbardziej znany plac w Wenecji. Historia tego miejsca sięga IX wieku i związana jest z budową bazyliki św. Marka. Usytuowany w najstarszej części miasta niegdyś był małym placem położonym w pobliżu bazyliki. Pod koniec XII wieku zostało on powiększony do rozmiarów, jakie znamy obecnie. Najważniejszym z zabytków placu jest Bazylika św. Marka, która została wybudowana specjalnie dla pochowania relikwii św. Marka. Uprzednio wykradzione z Aleksandrii szczątki świętego w 828 dotarły do Wenecji za sprawą tamtejszych kupców.
Z pochowaniem św. Marka w tym właśnie miejscu związana jest legenda, zgodnie z którą ewangelista, płynąc do Rzymu, zatrzymał się na lagunie i ujrzał tam anioła. Anioł wypowiedział słowa: Pax tibi, Marce evangelista meus (‘Pokój Tobie, Marku ewangeliście mój’), tym samym ujawniając, gdzie spoczną szczątki Marka. Św. Marek został patronem niezależnej Wenecji, a skrzydlaty lew z otwartą księgę i wyrytymi w niej słowami anioła stał się herbem Republiki. Oprócz bazyliki innymi znanymi zabytkami znajdującymi się na placu są: Dzwonnica św. Marka, Pałac Dożów oraz Most Westchnień.
9. Most Westchnień
Najsłynniejszy most w całej Wenecji łączy wschodnią ścianę Pałacu Dożów z budynkiem dawnego więzienia. Oprócz tego, że jest on najbardziej znany, jest także niezwykle romantyczny. Legendy głoszą, że jeśli para pocałuje się w gondoli pod mostem w blasku zachodzącego słońca, zapewnia jej to miłość aż po grób oraz że przepływające pod mostem pary szybko wezmą ślub. Na początku dzięki mostowi można było transportować więźniów z miejsca obrad sądu, który znajdował się w Pałacu Dożów, do więzienia. W tamtym czasie most nie nosił jeszcze takiej nazwy. Powstała ona po tym, jak pisarze przekuwali losy więźniów przechodzących przez ten most w swoje wyobrażone historie. Więźniowie wyglądali przez małe okienka i wzdychali, żegnając się z życiem na wolności oraz ze swoimi ukochanymi, których być może już nigdy nie zobaczą (albo zobaczą dopiero za wiele lat). Stąd wzięła się nazwa – Most Westchnień.
Obecnie most da się zwiedzać. Można się do niego dostać bezpośrednio z Pałacu Dożów. Zwiedzający mają możliwość przejść się tym samym przejściem, którym dawniej szli więźniowie oraz zobaczyć dawne cele.
10. Kanały w Wenecji
Na obszarze Wenecji znajduje się sieć ponad 150 połączonych ze sobą kanałów, która umożliwia funkcjonowanie znanego na całym świecie weneckiego wodnego transportu miejskiego. Do najbardziej znanych kanałów należą Canal Grande, Canale di Cannaregio oraz Canale della Giudecca.
11. Gondole
Jednym z najbardziej charakterystycznych symboli Wenecji są gondole, niegdyś służące jako normalny środek transportu, a obecnie będące, w głównej mierze, atrakcją turystyczną. Gondole mierzą średnio 11 metrów długości i około 1,5 metra szerokości oraz ważą od 350 do 400 kilogramów. Wioślarz kierujący gondolą nazywa się gondolier. W Wenecji jest ich około 600, z czego tylko jeden obcokrajowiec – Polak, Jakub Rekwirowicz. Każdego roku wydawane są jedynie 3–4 nowe licencje dla gondolierów, a pierwszą kobietą wykonującą ten zawód jest Giorgia Boscolo, która zdała egzamin w 2010 roku.
12. Vaporetti
Do centrum Wenecji nie można wjechać autem, zabroniona jest nawet jazda rowerem. Jedynym transportem oprócz własnych nóg są tramwaje/autobusy wodne nazywane vaporetti. Pierwszy tego typu pojazd wodował na terenie Laguny Weneckiej w 1881r. Ten moment był początkiem transportu publicznego w Wenecji. Obecnie istnieje ok. 20 kursujących linii tego środka transportu. Linie te kursują w Wenecji oraz pomiędzy Wenecją a pobliskimi wyspami m.in. Murano, Burano oraz Lido. Najpopularniejszą linią jest linia numer 1 kursująca od Piazzale Roma przez wszystkie (z wyjątkiem jednego) przystanki na Canal Grande, wzdłuż wybrzeża San Marco do Santa Elena i na Lido.
Co ciekawe, nawet kurierzy korzystają w Wenecji z transportu wodnego. Samochody dojeżdżają tylko do północnej części miasta, skąd przesyłki następnie przepakowuje się do łodzi.
13. Stadion na lagunie
W 2021 roku po wielu latach przerwy wenecki klub piłkarski Venezia FC powrócił do najwyższej klasy rozgrywek piłkarskich we Włoszech. Klub jest znany ze swojego wyjątkowego stadionu, który jest położony w dość niespotykanym miejscu. Obiekt został mianowicie wybudowany na jednej z weneckich wysepek, a jego usytuowanie tuż przy kanale sprawia, że kibice mogą dotrzeć do stadionu tramwajem wodnym.
14. Acqua alta
Czyli po polsku ‘wysoka woda’, termin ten używany jest w stosunku do dużego przypływu, który możemy spotkać w Wenecji w okresie jesienno-zimowym (ostatnimi czasy przez zmiany klimatyczne zalanie jest coraz częstsze i coraz mocniejsze). Odkryto, że przez zmiany klimatyczne miasto tonie pięć razy szybciej, niż wcześniej uważano. Acqua alta spowodowane jest różnicą ciśnienia atmosferycznego na dwóch krańcach Adriatyku oraz silnych powiewów południowego wiatru sirocco oraz bora, które napędzają w stronę lądu masy wody, które utrudniają ich cofanie się w czasie odpływu. Podnoszenie się wody jest także spowodowane regularnym osuwaniem się laguny weneckiej. Podczas acqua alta, w głównej mierze, zalewane jest historyczne centrum miasta, które położone jest tak naprawdę na samej lagunie weneckiej.
15. Mosty
W Wenecji jest ponad 400 mostów, ok. 300 z nich jest zbudowanych z kamienia. Symbolem miasta jest drewniano-żelazny most o nazwie Ponte dell’Accademia – zbudowano go w 1993r. i jest jednym z czterech mostów nad Canal Grande łączących dzielnice Dorsoduro i San Marco. Most ten gwarantuje podobno najpiękniejszy w mieście widok na kanał. Rocznie przez most przechodzi ok. 8 milionów ludzi.
16. Wenecki kalendarz
Przed wprowadzeniem kalendarza gregoriańskiego Republika Wenecka posiadała swój własny kalendarz nazywany More veneto. Według niego rok zaczynał się podobnie jak według kalendarza rzymskiego od pierwszego dnia marca.
17. Cicchetti
Typowym weneckim daniem (a raczej przystawką) są cicchetti, czyli małe przekąski. Często serwowane wraz z kieliszkiem miejscowego białego wina, nazywanego w Wenecji mianem ombra (‘cień’). Cicchetti przypominają baskijskie pintxos i najczęściej składają się z takich składników jak: owoce morza, ryby, mięsa, warzywa czy jajka, umieszczanych na kawałku pieczywa lub polencie. Lokale specjalizujące się w serwowaniu tych przekąsek nazywają się bàcari.
18. Karnawał w Wenecji
Karnawał wywodzi się z Wenecji i podobno historia weneckiego karnawału rozpoczęła się już ok. XIII wieku. W czasach, gdy Wenecja stanowiła część Austro-Węgier, karnawał zniesiono z obawy przed rebeliami i niepokojami ludności. Dopiero prawie dwa wieki później ponownie wrócono do hucznego obchodzenia karnawału. Obecnie trwa on kilkanaście dni i jego główne obchody odbywają się na placu św. Marka. Jednym z najważniejszych wydarzeń weneckiego karnawału jest Volo dell’angelo (‘lot anioła’) oraz Volo dell’Aquila (‘lot orła’). Podczas pierwszego z nich ze szczytu dzwonnicy św. Marka na linie opuszcza się w dół zwyciężczyni zeszłorocznej edycji konkursu Festa delle Marie na najpiękniejszą maskę karnawału. Swój lot kończy ona na samym środku placu św. Marka. Lot orła następuje tydzień po locie anioła. Każdego roku osobą wybieraną na orła jest jakaś znana osobistość. Zabawy karnawałowe kończy wydarzenie nazywane przez mieszkańców svolo polegające na spuszczaniu ogromnej flagi z lwem – symbolem Wenecji.
19. Pierwsza kobieta ze stopniem doktora
Pierwszą kobietą na świecie, która otrzymała stopień naukowy doktora, była wenecjanka Elena Lucrezia Cornaro Piscopia (05.06.1646–26.07.1684). Elena była niesamowitą kobietą mówiącą aż w 7 językach: łacińskim, hebrajskim, arabskim, chaldejskim (inaczej akadyjskim), francuskim, hiszpańskim oraz angielskim. Dlatego, że mówiła w tylu językach, nadano jej przydomek Oraculum Septilingue (‘siedmiojęzyczna wyrocznia’). Oprócz nauki języków Elena interesowała się także innymi naukami: humanistycznymi (filozofią, teologią) oraz ścisłymi (matematyką, astronomią). Zajmowała się także muzyką – jak możemy dowiedzieć się z przekazów, grała na kilku instrumentach (harfie, klawesynie i skrzypcach), śpiewała oraz komponowała. W latach 1672–1678 jako pierwsza studentka teologii na świecie uczyła się na uniwersytecie w Padwie. Nie pozwolono jej jednak uzyskać tytułu magistra i doktora teologii, ale zgodzono się, by jako pierwsza kobieta w historii uzyskała tytuł magistra i doktora filozofii (Magistra et Doctrix Philosophiae).
20. Pierwsze kasyno na świecie
W Wenecji w 1638r. powstało pierwsze na świecie kasyno, które wtedy nazywało się Ca’ Vendramin Calergi, a po ponownym otwarciu w 1774r. zmieniło nazwę na Casino Di Venezia i pod tą nazwą funkcjonuje do dzisiaj. Na zewnątrz cieszy oko przepiękną XVII-wieczną architekturą, w środku zaś jest bardzo nowoczesnym salonem gier.
21. Numeracja domów
Wenecja była pierwszym miastem w historii, w którym numerowano budynki. Było to konieczne z powodu szybkiej rozbudowy miasta. Domy w Wenecji ponumerowane są według dzielnic. Ich numeracja jest tak zagmatwana, że turystom niezwykle trudno jest ją zrozumieć. Zamiast więc posługiwać się numerami mówi się o punktach orientacyjnych, takich jak np. przystanek tramwajowy, sklep czy pomnik.
22. Kawiarnia Florian
Przy placu św. Marka w Wenecji znajduje się jedna z najstarszych i wciąż działających kawiarni na świecie – Caffe Florian. Kawiarnię otwarto w 1720 roku i na początku nazywała się Alla Venezia Trionfante. Po śmierci jej założyciela – Floriano Francesconi w 1773 roku, postanowiono zmienić jej nazwę na Caffe Florian, ponieważ większość klientów zawsze mówiła, że idzie do Floriana nie używając właściwej nazwy lokalu. Do kawiarni przychodziły takie osobistości jak Goethe, Fryderyk August I, Charles Dickens czy też Ernest Hemingway. We wnętrzach kawiarni nagrywano filmy, na przykład „Urlop w Wenecji” czy „Utalentowany pan Ripley”. Co ciekawe w czasie otwarcia kawiarnia ta była jedynym lokalem, do którego mogły wchodzić kobiety. Kolejną ciekawostką jest to, że w 1848 roku podczas powstania antyaustriackiego wnętrza kawiarni posłużyły za tymczasowy szpital bojowy. Obecnie przychodząc do kawiarni można przenieść się do dawnych czasów, zobaczyć przepiękne portrety najwybitniejszych osobowości Wenecji oraz posłuchać orkiestry na żywo.
Warto dodać, że Wenecja była pierwszym włoskim miastem, w którym zaznano smaku kawy. Stało się to głównie dzięki padewskiemu lekarzowi i botanikowi Prospero Alpiniemu, który w Egipcie podpatrzył zwyczaj przygotowywania tego aromatycznego napoju.
23. Scala Contarini del Bovolo
Taką nazwę nosi najsłynniejsza klatka schodowa w Wenecji. Scala Contarini po włosku oznacza ‘schody rodziny Contarini’ (rodzina ta mieszkała w pałacu w XV w. i to właśnie dla niej została wybudowana klatka schodowa), natomiast bovolo po wenecku to ‘ślimak’. Scala Contarini znajdują się na małym placu kilka minut drogi od placu św. Marka. Schody prowadzą na balkon, z którego rozpościera się piękny widok na miasto (podobno najpiękniejszy w całej Wenecji).
24. Wyspa Burano
Wyspa Burano jest jedną z najpopularniejszych wysp weneckich. Znajduje się około 7 km od centrum Wenecji i można dopłynąć na nią vaporetti. Mieszka na niej około 4 tys. ludzi. Wyspa ta jest niezwykle kolorowa, a pomysł na malowanie domów na różne kolory wziął się z tego, że na lagunie weneckiej bardzo często występują mgły. W przeszłości jej mieszkańcom często trudno było dotrzeć do domu, ponieważ budynki zlewały się z mgłą. Pewnego dnia pewien mieszkaniec wyspy wpadł na pomysł, aby pomalować domy na intensywne kolory, co miało pomóc w dostrzeżeniu budynków z morza i ułatwić powrót do domu. Pomysł się przyjął i obecnie wyspa dzięki pięknym kolorowym budynkom przyciąga ogromną liczbę turystów. Gdy właściciel chce pomalować swój dom musi uzyskać pozwolenie lokalnych władz. Co więcej, władze muszą się także zgodzić na proponowany przez właściciela kolor.
Mamy nadzieję, że z tego artykułu dowiedzieliście się wielu nowych rzeczy o tym wyjątkowym mieście na wodzie. A jeśli wybieracie się do Wenecji, zajrzyjcie na oficjalną stronę tego miasta.
Zapraszamy Was również do przeczytania ciekawego artykułu o języku sycylijskim!
Kasia i Erwin
Bibliografia:
https://www.comune.venezia.it/
http://www.docvenezia.com/leone-san-marco-simbolo-venezia
Warto też podkreślić rolę Wenecji jako centrum designu i architektury, co jest szczególnie istotne dla miłośników aranżacji wnętrz. Wenecja jest bowiem nie tylko miejscem historycznym i kulturowym, ale również znaczącym łącznikiem dla międzynarodowej społeczności architektów i projektantów. Można tu spotkać wiele inspiracji, zarówno w stylu klasycznym jak i nowoczesnym. Unikatowe, a często wręcz awangardowe, elementy wyposażenia wnętrz, jak lampy czy meble, stanowią część weneckiego rzemiosła. W kontekście rozmów o aranżacji wnętrz warto zauważyć, że sztuka wenecka znajduje swoje miejsce nie tylko w muzeach, ale również w codziennych przestrzeniach życia. Odnajdujemy tu wpływy stylu barokowego, renesansowego, a nawet orientalnego, które można zaadaptować do własnych potrzeb. Znane na całym świecie weneckie lustro, ze swoimi bogato zdobionymi ramami, może być nie tylko ozdobą, ale też inspiracją do stworzenia wnętrza z duszą. Jest to miasto, które pokazuje, jak różnorodność kulturowa i historyczna wpływa na twórczość i design, co znajduje odzwierciedlenie w przedmiotach, które otaczają nas na co dzień.