‘Może’ i ‘morze’ to nie to samo. Chociaż brzmią identycznie, różnicę zawsze wskaże kontekst. A co, gdyby „tak samo” brzmiały słowa ‘blisko’ i ‘daleko’?

- Autopromocja -

Jeśli w Tajlandii zapytasz o dystans, w odpowiedzi usłyszysz [glai]. O tym, jak tę odpowiedź zrozumiesz, decyduje jej ton:

• średni – nieco „poważny” – wskaże ‘daleko’ (ไกล [glai]),
• opadający – jakby „lekceważący” – podpowie, że ‘blisko’ (ใกล้ [glâi]).

Skojarzenie brzmienia ze znaczeniem słowa to jedna z mnemotechnik, która czasami pomoże zapamiętać właściwy ton – np. dodając na końcu zdania słowo ไหม [mǎi] (ton wznoszący – brzmiący „pytająco”), zamienisz to zdanie w pytanie. Strzeż się jednak, bo ta pozornie przyjazna reguła jest w istocie „fałszywym przyjacielem”. To, co brzmi jak pytanie, nie zawsze nim jest, a emocjonalne zabarwienie tajskich słów może być zupełnie inne, niż sugerowałaby to ich melodia.

Ponadto, choć większość podstawowych wyrazów w języku tajskim jest jednosylabowa, to wyrazy te łączą się ze sobą w cały słownik wielosylabowych słów. A każda sylaba ma własny ton.

Usłysz

Sylaby w języku tajskim mogą mieć pięć tonów:

• opadający – zaczyna się wysoko (wyżej niż ton wysoki) i szybko gwałtownie spada, nadając pozorny charakter „lekceważenia” lub „zaskoczenia”,
• wysoki – początkowo nieznacznie tylko wyższy niż ton średni, stale rośnie,
• średni – sylaba wybrzmiewa w niemal jednostajny sposób,
• niski – najpierw bardzo niski (zdecydowanie niższy niż ton średni), potem coraz niższy,
• wznoszący – zaczyna się prawie jak ton niski, ale gwałtownie rośnie, przez co brzmi jak „pytanie”.

Różnice najłatwiej zrozumieć patrząc na wykres:

Warto też posłuchać, jak mówią Tajowie:

Powiedz

Jak to wszystko zapamiętać? Rusz głową! Zdradzę Ci pewien trik, którego nauczyli mnie sami Tajowie: wymawiając kolejne sylaby, spróbuj lekko nakreślić czubkiem nosa odpowiednią linię z powyższego wykresu. Będziesz wyglądać trochę śmiesznie, ale ciało szybko uruchomi skojarzenie i w ten sposób zapamiętasz sekwencję tonów w całych wypowiedziach. Przykład: wymawiając powitanie – สวัสดี ([sà-łàt-dii]) – porusz głową dwa razy w dół (tony niskie) i raz w bok (ton średni) 🙂

Zobacz

Odczytanie właściwego tonu to nie lada łamigłówka! Jedną ze wskazówek są znaki tonalne:

• ่ – znak tonu niskiego [mái èek]
• ้ – znak tonu opadającego [mái too]
• ๊ – znak tonu wysokiego [mái dtrii]
• ๋ – znak tonu wznoszącego [mái dźàt-tà-łaa]

Ton średni nie ma swojego znaku.

Ciekawostka: Jeśli brzmienie tajskich nazw tonów ([ek], [too], [dtrii], [dźat-ta-łaa]) wydaje Ci się znajome, to dobrze Ci się wydaje. Nazwy te pochodzą z języka palijskiego, a cień podobieństwa do ‘jeden’, ‘dwa’, ‘trzy’ i ‘cztery’ nie jest przypadkowy – to echo odległego pokrewieństwa z językiem polskim!

Znaki tonalne zapisuje się zawsze nad znakiem głoski rozpoczynającej sylabę. Ponieważ niektóre samogłoski (oraz nieme spółgłoski) zapisuje się przed poprzedzającą je spółgłoską (lub dookoła niej), znak głoski rozpoczynającej sylabę nie musi być zapisany jako pierwszy! Jeśli nad znakiem głoski rozpoczynającej sylabę widnieje znak samogłoski, to znak tonalny zapisuje się ponad nim.

Praktyczne zastosowanie tych reguł możesz zobaczyć w wyrazie หนึ่ง [nʉ̀ng], czyli ‘jeden’: pierwszym znakiem (ห) jest nieme [h], sylabę rozpoczyna [n] i nad znakiem tej spółgłoski (น) jest zapisana samogłoska, a dopiero nad nią znak tonalny.

Chcesz lepiej poznać Tajlandię oraz autora tego artykułu? Wysłuchaj naszej rozmowy z Dawidem Zastrożnym na temat języka tajskiego, Tajlandii oraz książki Tajlandia bez przewodnika!

Zapamiętaj!

Samogłoski mogą być długie lub krótkie.

• Krótkie są te, w których zapisie zobaczysz znaki:  ั ,  ิ ,  ุ ,  ึ , ฤ, ะ lub  ็.
• Wszystkie pozostałe są długie.

Spółgłoski należą do klasy niskiej, średniej lub wysokiej.

• Średnie: ก, จ, ฎ, ฏ, ด, ต, บ, ป, อ.
• Wysokie: ข, ฃ, ฉ, ฐ, ถ, ผ, ฝ, ศ, ษ, ส, ห.
• Cała reszta jest w klasie niskiej (jest ich najwięcej).

Sylaby mogą być żywe lub martwe.

• Martwe są te, które kończą się dźwiękiem [k], [t], [p] lub krótką samogłoską.
• Reszta jest żywa!

Po co to wszystko?

Umieszczenie znaku tonalnego nad sylabą zwykle jednoznacznie wskazuje ton (odpowiednio: niski, opadający, wysoki, wznoszący). Jest tylko jeden wyjątek: jeśli widzisz znak niskiego tonu nad spółgłoską z niskiej klasy, to zamiast tonu niskiego użyj tonu opadającego.

Bardzo często znaku tonalnego nie ma. Co wtedy?

Jeśli sylaba jest żywa, użyj średniego tonu. Chyba, że rozpoczyna ją spółgłoska z wysokiej klasy – wtedy użyj tonu wznoszącego.

Jeśli sylaba jest martwa, użyj niskiego tonu. Chyba, że rozpoczyna ją spółgłoska z niskiej klasy i kończy:

• krótka samogłoska – użyj wysokiego tonu,
• długa samogłoska – użyj opadającego tonu.

Ćwicz

Teraz już możesz bez przeszkód przeczytać najsłynniejszy tajski łamaniec językowy: ไม้ใหม่ไม่ไหม้ไหม ([mái mài mâi mâi mǎi] – ‘Świeże drewno się nie pali, prawda?’). Pamiętaj tylko, żeby przeczytać, jak nie mówić po tajsku.

Dawid

Poznaj i zrozum prawdziwą Tajlandię z tą niezwykłą publikacją Wydawnictwa Językowa Siłka. Jeśli masz ochotę, możesz też pobrać darmowy fragment eBooka.

Autor, Dawid Zastrożny, ma ponad 16 lat doświadczenia z Tajlandią i językiem tajskim. To jeden z pierwszych tłumaczy języka tajskiego w Polsce. Przejechał Tajlandię wzdłuż i wszerz, Tajlandia to ojczyzna jego przyjaciół i kraj szczególnie bliski jego sercu. W tym czasie zdążył już sprzedawać lampy na tajskim targu i tłumaczyć tajskiego ambasadora. 

Teraz z jego wiedzy i doświadczenia możesz skorzystać Ty, w ramach jedynej w swoim rodzaju publikacji Tajlandia bez przewodnika! Książka jest zwięzła i bogato ilustrowana. W sam raz do przeczytania w samolocie lub pod kocem z herbatą w dłoniach w spokojny wieczór. Możesz zapoznać się z treścią przed podróżą, ale z tą książką nie musisz „fizycznie” przenosić się do Tajlandii, aby móc doświadczyć jej piękna i niezwykłości.

Wejdź na stronę tajlandiabezprzewodnika.pl i poznaj misję tej książki, zajrzyj do środka i przeczytaj ciekawostki z każdego z rozdziałów! Miłego dnia! 🙂